Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1998, Blaðsíða 21

LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84/FYLGIRIT 37
21
Ágrip erinda
E-1. Áhættuþættir kransæðastíflu í hóp-
rannsókn Hjartaverndar 1967-1995
Lilja Sigrún Jónsdóttir11, Nikulás Sigfússon",
Guðmundur Þorgeirsson", Helgi Sigvaldason"
Frá "Rannsóknarstöð Hjartaverndar,21lyflœkn-
ingadeild Landspítalans
Inngangur: Hefðbundnir áhættuþættir krans-
æðastíflu hafa verið ítarlega rannsakaðir rneðal
karlmanna, en minna meðal kvenna. Hér gefst
færi á beinum samanburði milli kynja í stóru
þýði.
Efniviður og aðferðir: Urvinnslan byggir á
9.681 konu og 8.888 körlum, þátttakendum í I,-
V. áfanga hóprannsóknar Hjartaverndar 1967-
1991, án fyrri sögu um þekkta kransæðastíflu.
Mættu 73% boðaðra, meðalaldur 53 ár. Aftur-
virk skráning tilfella kransæðastíflu var sam-
kvæmt MONICA-skilmerkjum, greindust 707
tilfelli hjá konum en 1.697 hjá körlum. Hlut-
fallsáhættugreiningu Cox var beitt, lagskiptri
fyrir áfanga rannsóknar. Samtímaaðhvarfs-
greining var notuð þar sem leiðrétt var fyrir
áhrifum annarra breytna en hverrar fyrir sig.
Niðurstöður: Af hefðbundnum áhættuþáttum
reyndust aldur og líkamshæð vera ívið sterkari
hjá konum en körlum. Slagbilsþrýstingur jók
áhættu 1%/mmHg hækkun, en konur (karlar) á
háþrýstingslyfjum höfðu 24% (32%) aukna
áhættu. Heildarkólesteról hjá konum (körlum)
jók áhættu á kransæðastíflu um 28% (32%)
með 1 mMól/L aukningu hjá fimmtugum en
11% (17%) hjá sjötugum. Þríglýseríð eru sterk-
ari hjá konum, 24% aukning áhættu við tvö-
földun, en hjá körlum 17%. Sykurbúskapur var
skoðaður á tvo vegu. Ef fastandi blóðsykur
mældist >=6,7mMól/L var áhætta kvenna 2,6
(karla 1,7) -falt meiri á kransæðastíflu en ella.
Þær (þeir) með ný-/áður greinda sykursýki
höfðu 1,8 (1,7) -falda áhættu. Reykingar sýndu
sterka skammtaháða aukningu áhættu beggja
kynja. Pípu-/vindlareykingum fylgdi 1,7-föld
áhætta hjá körlum. Daglegum reykingum
kvenna (karla) á <15 sígarettur á dag fylgir 2,2
(l,9)-föld áhætta, 15-24 sígarettur á dag fylgir
3,6 (l,9)-föld áhætta og >25 sígarettur á dag
fylgir 5,2 (2,2) -föld áhætta. Fyrrurn reykinga-
menn minnka sína áhættu hratt og var það
ómarktækur forspárþáttur hér.
Umræða: Þögul kransæðastífla kvenna
(karla) við fyrstu skoðun 2,9 (3,2) -faldar líkur
á þekktri kransæðastíflu. Kona (karl) með
hjartakveisu og EKG breytingar hafði 2,2 (2,7)
-faldar líkur á þekktri kransæðastíflu. Hjarta-
kveisa greind af lækni og svo grunur um hjarta-
kveisu samkvæmt spurningum Rose næstum
tvöfaldaði líkur karla á kransæðastíflu, mark-
tæk niðurstaða náðist ekki fyrir konur. Bæði
kynin sýndu 50% áhættuaukningu samfara ST-
T breytingum á EKG óháð öðrum breytum.
Hjartastækkun samkvæmt EKG þrefaldaði
áhættu á kransæðastíflu hjá konum.
Ályktanir: Innbyrðis vægi áhættuþátta er
svipað milli kynja en þó skera sig úr skaðsemi
tóbaksneyslu, stækkun á hjarta samkvæmt
EKG og truflun á sykurbúskap hjá konum.
Vægari og þögul form kransæðasjúkdóms hafa
meira vægi hjá körlum. Samanburður á áhættu
vægari forma kransæðasjúkdóms og tóbaks-
notkun kemur þó mest á óvart.
E-2. Áhættuþættir æðakölkunar og vit-
ræn skerðing. Þriggja áratuga rannsókn
Hjartaverndar
Björn Einarsson, Pálmi V. Jónsson, Gunnar
Sigurðsson, Nikulás Sigfússon
Frá Rannsóknarstöð Hjartaverndar, Sjúkra-
liúsi Reykjavíkur, Háskóla íslands
Markmið: Að meta áhrif áhættuþátta hjarta-
og æðasjúkdóma á vitræna getu.
Efniviður og aðferðir: Hóprannsókn Hjarta-
verndar hófst 1967 og hefur farið fram í sex
áföngum. I sjötta áfanga hóprannsóknar Hjarta-
verndar voru skoðaðir 833 karlar og 1.210 kon-
ur, á aldrinum 70-85 ára, sem bjuggu heima eða
á stofnunum. Þátttaka var 71%. I sjötta áfanga
var prófið Mini-Mental Status Examination
(MMSE) notað til þess að meta vitræna getu.
Hæst voru gefin 30 stig, en færri stig lýsa
skerðingu á vitrænni getu. í fyrsta til sjötta
áfanga voru mældir áhættuþættir hjarta- og
æðasjúkdóma: slagbils- (systolic) og hlébils-
(diastolic) þrýstingur, heildarkólesteról, HDL
kólesteról, þríglýseríðar, sermissykur, líkams-
hæð, líkamsþyngd, þyngdarstuðull (Body Mass
Index), mittisummál og mjaðmaummál og
mittis-mjaðmahlutfall (Waist Hip Ratio).
Reykingar voru kannaðar með spurningalista.
Við tölfræðilegan samanburð var sjötta áfanga
skipt eftir vitrænni getu og voru þeir sem höfðu
23 stig eða lægri skilgreindir sem vitrænt skert-