Stefnir: tímarit um þjóðmál og fleira. - 01.10.1929, Blaðsíða 51

Stefnir]
Milli fátæktar og bjargálna.
145
legt að selja með hagnaði þó
verðið sé lágt. Framleiðslukostn-
aður í heild vex sem sé aldrei
hlutfallslega Við aukningu fram-
leiðslumagns. Sem dæmi geta
menn hugsað sér þetta tímarit.
Fái það mikla útbreiðslu (það er
mikil framleiðsla), þá verður það
líka selt ódýrt, og samt getur fyr-
irtækið haft meiri hagnað með
því móti, en með lítilli útbreiðslu
og háu verði.
Um þriðja atriðið, hátt kaup-
gjald, má að talsverðu leyti segja
hið sama og um annað einkennið.
Stjórnendur fyrirtækis verða að
sjálfsögðu að gæta hagsmuna
þess, þar á meðal veita nægilegt
viðnám gegn kröfum um kaup-
hækkun. En þar sækja starfs-
mennirnir á, og reynzlan sýnir
að hinn blómlegi atvinnuvegur
greiðir ávallt hlutfallslega hátt
kaup, af því að getan til þess er
fyrir hendi. Hátt kaup getur líka
átt mikinn þátt í því, að bæta
vinnubrögðin (draga að úrvals-
menn), fyrirtækinu til gagns.
Þá er síðasta einkennið, mikill
ágóði. Venjulega byggist hann
mestmegnis á samstarfi tveggja
fyrstu einkennanna, á því, að
mikil framleiðsla er arðvænleg
þó verðið sé lágt, en lágt verð er
nauðsynlegt til þess að ná mikilli
og greiðri afurðasölu. Að þessu
leyti væri hugsunarréttara að
nefna þetta einkenni næst á' efir
hinum tveim fyrstu, en jeg tel það
af ásettu ráði síðast, til þess að
gjöra það alveg ljóst, að hjer er
að ræða um þann ágóða, sem
eftir verður þegar lokið er kaup-
greiðslum og öðrum greiðslum,
sem á fyrirtækinu hvíla. Það er
hinn hreini arður eða tekjuaf-
gangur, sem þarf að vera mikill,
til þess að þetta einkenni blóm-
legs atvinnuvegar sé fyrir hendi.
Af þessum arði koma svo þær
umbætur og aukningar á at-
vinnutækjunum og öðrum stofn-
fjármunum, sem mynda grund-
völlinn fyrir framhaldandi aukn-
ingu á framleiðslunni, og eru
öldungis nauðsynlegar til þess að
slík aukning geti haldið áfram,
eða með öðrum orðum, til þess
að atvinnuvegurinn geti haldið á-
fram að vera blómlegur.
Það er auðvitað lærdómsríkt að
leggja mælikvarða þessara ein-
kenna á íslenzka atvinnuvegi,
eins og þeir eru nú, og aðgæta
hvernig þeir mælast. Og er þá
fljótsagt um elzta atvinnuveginn,
landbúnaðinn, að hann er sorg-
lega fjarri því, að bera á sér ein-
kenni blómlegs atvinnuvegar.
Framleiðslan er lítil, ágóðinn lít-