Stefnir: tímarit um þjóðmál og fleira. - 01.10.1929, Blaðsíða 45

Stefnir]
Friðarmálin.
139
tveggja. Herinn er vörnin. Hann
er friðartryg-gingin fyrir borgar-
ana, bæði innanlands og utan.
Svo hervæðast þjóðirnar. Lög-
reglan er, ef svo má segja, innsta
herlínan. Svo er landherinn. Og
flotinn er útvörðurinn. Herinn og
flotinn er ekki til árása á aðra,
heldur til þess að tryggja frið
gegn árásum annara. Annað mál
er það, að hann getur orðið tví-
eggjað sverð. En ef ekki væri lög-
reglulið í hverri borg, væri búið
að ræna hana eftir nokkra klukku-
tíma. Svipað myndi fara um varn-
arlausa þjóð. Herbúnaður kemur
vissulega oft í veg fyrir ófrið.
Heimsstyrjöldin hefði orðið fyr
en 1914 ef herbúnaðurinn hefði
ekki verið svo mikill, að öllum
ægði við að leggja út í ósköpin.
Hitt er annað mál, að stórveldin
voru orðin of vígbúin. Herkostn-
aðurinn var meðal annars orðinn
svo mikill, að annaðhvort varð að
draga úr honum eða nota þetta
verkfæri, sem var búið að kosta
öllu þessu til. Svo mikill herbún-
aður er því frekar til varnaðar
en eftirbreytni.
„Her og floti getur afstýrt árás,
en aldrei trygt frið. Vígbúnaður
til varnar er að minni skoðun
óhjákvæmilegur eins og heimin-
um er háttað, en þá er bezt að
gæta þess, að fari vígbúnaðurinn
yfir ákveðið mark er hann ekki
og getur ekki orðið til þess að
efla frið“.
III.
Önnur greinir heitir: Efling
friðar með takmörkun vígbúnaðar.
Vígbúnaðurinn hefir komizt út
í þær öfgar, að hann hefir snúizt
móti þeim tilgangi, sem hann átti
að vinna að, örygginu.
Rússneska stjórnin hafði komið
auga á þetta, er keisarinn gaf út
friðarboðskap sinn 1898. Leiddi
}>að til fyrsta friðarþingsins í
Haag 1899, en ekkert gerðist þar,
sem gildi hafði.
1904 reyndu Bandaríkin að
koma á öðru þingi í Haag, en
stríðið milli Rússa og Japana kom
í veg fyrir það. Loks komst þetta
friðarþing á í Haag 1907. Dóm-
stóll var settur, er skorið gæti úr
deilum milli þjóða, og yar það
merkilegt spor í áttina, og heim-
urinn er nú einu sinni svona, að
hann vill ekki stíga nema eitt spor
í einu. Og stórveldin hervæddust
hvert í kapp við annað, meðan
fræðimennirnir töluðu og skrif-
uðu um frið.
Heimsstyrjöldin kom svo ofan á
alt þetta. En í „14 greinum" Wil-
sons, 8. jan. 1918 er þetta meðal