Sagnir - 01.04.1989, Blaðsíða 59

Lútherskur rétttrúnaður og lögmál hallæranna
konu sína og börn, en það má hann
ekki hvar hann er annarra hjú.“ Björn
Halldórsson: Rit Björns Halldórsson-
ar íSauðlauksdal, Gísli Kristjánsson
og Björn Sigfússon bjuggu til prent-
unar, Rv. 1983, 59-60.
48 Gísli Gunnarsson: Upp er boðið ísa-
land. Einokunaruerslun og íslenskt
samfélag 1602-1787, Rv. 1987, 23.
49 Áherslur íslenskra höfunda á þetta
atriði má rekja beint til Lúthers. Sjá:
Martin Luther. Selections From His
Writings (edited and with an intro-
duction by John Dillenberger), New
York 1961, 482.
50 Hannes Finnsson: Mannfœkkun af
hallœrum, 200.
51 Hannes Finnsson: Mannfækkun af
hallœrum, 200.
52 Lbs. 2304, 4to, sjá tilvísun nr. 22.
53 Lbs. 2304, 4‘°, 67.
54 Lbs. 2304, 4*°, 67.
55 Lbs. 2304, 4to, 68.
56 Lbs. 2304, 4'°, 68.
57 Eggert Ólafsson: Kvœði Eggerts
Olafssonar, útgefin eftir þeim bestu
handritum sem fengist gátu, Kbh.
1832, 55.
58 Eggert Ólafsson: Kvœði Eggerts
Ólafssonar, 55.
59 Ymsir sagnfræðingar hafa komist að
þeirri niðurstöðu að vegna harðrar
lífsbaráttu fyrr á öldum hafi foreldrar
borið minni ást til barna sinna en nú
gerist, en aðrir hafa mótmælt þeirri
skoðun. Hér er aðeins velt upp einni
hlið á flóknu fræðilegu vandamáli.
Sjá: Loftur Guttormsson: „Bernskan í
hugarfarssögulegu ljósi." Tímarit
Máls og menningar 47, Rv. 1986,
440^154 og Helgi Þorláksson: „Óvel-
komin börn?“ Saga. Tímarit Sögufé-
'ags 24, Rv. 1986, 79-120.
50 íslenskar þulur og þjóðkoœði, Ólaf-
ur Davíðsson safnaði, Kbh. 1889-
>903, 265.
61 Hallgrímur Pétursson: „Steinunn
dóttir skáldsins." íslenskt Ijóðasafn
2, Rv. 1975, 26.
62 Henderson, Ebenezer: Ferðabók,
. 287.
63 Björn Halldórsson: Rit Björns Hall-
dórssonar..., 177-178.
64 Björn Halldórsson: Rit Björns Halt-
dórssonar..., 177-178.
65 Björn Halldórsson: Rit Björns Hall-
dórssonar..., 178.
66 Henderson, Ebenezer: Ferðabók, 83.
67 Jón Þorkelsson Vídalín: Hússpost-
illa..., 639. Vel má ætla að fólk sem
ekki átti Biblíuna hafi misskilið ritn-
ingargreinina sem tilvitnunin endar á
(Markús 10:14) því hér er hún bæði
umorðuð og sett í allt annað sam-
hengi en í guðspjallinu. „Nógir eru
erfingjarnir, þótt einn deyi barnlaus"
segir Jón Vídalín síðar í þessari pre-
dikun (bls. 604).
68 Arngrímur Jónsson: Crymogœa.
Þættir úr sögu íslands, Rv. 1985,
138-144.
69 Gunnar Pálsson: „Lítið ávarp til þess,
sem tjáist að fjörráð vilji brugga ís-
lenskunni." íslenskt Ijóðasafn 2,
159.
70 Gunnar Pálsson: Bréf Gunnars Páls-
sonar I. Texti, Gunnar Sveinsson bjó
til prentunar, Rv. 1984, 276.
71 Gunnar Pálsson: Bréf Gunnars Páls-
sonar I, 398.
72 Sigurður Nordal: „Trúarlíf síra Jóns
Magnússonar." Jón Magnússon: Písl-
arsaga síra Jóns Magnússonar, Sig-
urður Nordal sá um útgáfuna, Rv.
1967, 35.
73 Jón Þorkelsson Vídalín: Hússpost-
/7/0..., 81.
74 Sjá greinargóða umfjöllun um ágrein-
ingsefnin í Valdimar J. Eylands: ís-
lensk kristni í vesturheimi, Rv. 1977,
10-14.
75 Þessi staðhæfing, sem vissulega er
umdeilanleg, á sér ekki upptök hjá
undirrituðum heldur hef ég látið
sannfærast af guðfræðilegum rök-
um. Sjá: Valdimar J. Eylands: íslensk
kristni..., 68-69, 95-96, 151-153.
76 Henderson, Thulia Susannah:
Memoir of the Rev. E. Henderson,
D.D., Ph.D Including his labours in
Denmark, lceland, Russia, etc., etc.,
London 1859, 175.
77 Henderson, Ebenezer: Ferðabók,
230.
78 Henderson, Ebenezer: Ferðabók,
368.
79 Jón Þorkelsson Vídalín: Hússpost-
illa..., 478 og 499.
80 Sagnfræðingum nútímans er tæpast
fært að rengja mat samtímamanna á
áhrifum þessa viðhorfs, en í gagn-
rýni upplýsingarmanna kemur skýrt
fram að þeir töldu það standa fólks-
fjölgun fyrir þrifum. Sjá t.d.: Björn
Halldórsson: Rit Björns Halldórsson-
ar..., 176-178.
81 Sú staðreynd að kynsjúkdómar voru
algengir meðal sjómanna við landið
en nær óþekktir meðal íslendinga
styður þessa skoðun. Schleisner,
P.A.: Island undersögt fra et lœge-
videnskabeligt Synspunkt, Kbh.
1849, 2-3.
82 Jón Þorkelsson Vídalín: Hússpost-
///o..., 5, 29, 367, 710 og 719.
83 Stefán Ólafsson (1619-1688):
„Svanasöngur." íslenskt Ijóðasafn 2,
72.
84 Sveinn Pálsson: Ferðabók Sveins
Pálssonar. Dagbœkur og ritgerðir
1791-1797, Rv. 1945, 33.
85 Sveinn Pálsson: Ferðabók Sveins
Pálssonar, 33-34.
86 Henderson, Thulia Susannah:
Memoir of the Rev. E. Henderson,
175.
87 Þorkell Jóhannesson: Saga íslend-
inga 7. bindi, Rv. 1950, 370.
88 Schleisner, P.A.: Island undersögt...,
164.
89 Valdimar J. Eylands: íslensk kristni...,
24.
90 Valdimar J. Eylands: íslensk kristni...,
24.
91 Kristján Á. Benediktsson: „Endur-
minningar Kristjáns Á. Benedikts-
sonar." Skuggsjá 1-4 J. Örn Jónsson
gaf út, Rv. 1944-1946, nr. 3, 26.
92 Kristján Á. Benediktsson: „Endur-
minningar...", 26.
93 Kristján Á. Benediktsson: „Endur-
minningar...", 5.
94 Kristján Á. Benediktsson: „Endur-
minningar...", 5.
95 Snæbjörn Jónsson: „Ebenezer Hend-
erson og ferðabók hans." Hender-
son, Ebenezer: Ferðabók, 1957, XVII.
96 Gage & Berliner: Educational Psych-
ology, Boston, 1984, 92.
97 Loftur Guttormsson: „Bernskan í
hugarfarssögulegu ljósi." Tímarit
Máls og menningar, 47. árg. 4. hefti,
1986, 446.
98 Hallgrímur Pétursson: „Steinunn
dóttir skáldsins", 24-27.
SAGNIR 57