Sagnir - 01.04.1989, Blaðsíða 94

Jón Ólqfiir ísberg
Goðorð Eiríks
Þú hnepptist í bönd fyrir blinduðum heimi.
En bælir þig helþögn, svo jörðin þér gleymi,
skautfold, með glitljós gull yfir hvarmi,
sem grófst vorar hetjur í nafnlausar moldir.
En réttlætið vakir með reiddum armi.
í refsandi guðsdóm er skráð, hvað þú þoldir.
Og þjóðirnar blikna af blöskrun og iðrun
við blóðlausa oksins myrðandi niðrun.
— Kúgun og prang undir konunganöfnum;
kristnandi hræsni með Þór fyrir stöfnum;
þar vísindin leppuðu landþjófsins dáðir,
á lágmörkum glæpa og jarðneskrar eymdar;
þar guðsmynd var tröðkuð og þrælar þjáðir,
en þrumur af dómsorðum himnanna geymdar.
— Nú stíga þeir fram hinir mannskemmdu myrtu,
sem mangarinn færði dauða úr skyrtu.
Norræni andi er nútímans veldi, —
en nafnhvinsins öld sekkur bölvuð að kveldi.
Hann lagði á máttstola mundir;
hann minnkaði og svelti löndin í fjötrum
en loks varð þó kothyggja kúgarans undir.
Hann kraup fyrir sögunnar dómi í tötrum —
og hitti sig sjálfan þar sunnar dregur.
Já, suður, ei út, liggur kramarans vegur.
Finnst ósnortin taug í íslensku hjarta
um örlög þín harmaland mikla og bjarta?
Af nornanna þráðum er eining vor ofin;
með oss skaltu frændhauður dvelja í lögum.
Að skertum þeim hlut er vor heimsfriðun rofin
og hafbryggjan norræna, mikla úr sögum.
Nei. Eyjalög skína í rísandi roða, —
þar ríkja skal námshugi íslenskra goða.
Einar Benediktsson.
uðu veiðar á fjarlægum miðum í
norðurhöfum, t.d. við ísland. Sér-
staklega voru síld- og hvalveiðar
mikilvægar en þorskveiðar voru
meira á heimamiðum. En það voru
ekki bara sjómennirnir sem fóru um
allt. Frægustu heimskautafarar þessa
tíma voru Norðmennirnir Amund-
sen og Nansen.
Við lok fyrra stríðs komu nýir tím-
ar og breyttar aðstæður í alþjóða-
málum. Norðmenn voru vel á verði
við að gæta „hagsmuna" sinna og
fulltrúi þeirra í París, þar sem Evr-
ópu var skipt upp á nýtt, var með all-
ar klær úti að ná í landsvæði. Norsk
stjórnvöld urðu að stoppa hann af
svo ekki hlytust af vandræði en þau
voru þó fylgjandi því að bæta Sval-
barða, Jan Mayen og nokkrum smá-
eyjum til viðbótar við ríkið.5
Grænland, sem Norðmenn höfðu
haft augastað á, varð að bíða betri
tíma. Árið 1921 fór Kristján X Dana-
kóngur í heimsókn til Grænlands og
af því tilefni var því formlega lýst yfir
af dönskum stjórnvöldum að landið
tilheyrði danska ríkinu. Áður en
Danir gáfu út þessa yfirlýsingu
höfðu þeir haft samband við norsk
stjórnvöld (1919) til að grennslast
fyrir um afstöðu þeirra til þessa
máls. Svar norska utanríkisráðherr-
ans Ihlens var á þá leið að norsk
stjórnvöld hefðu ekkert við þessa
fyrirætlan Dana að athuga.6 Danir
munu einnig hafa tryggt sér stuðn-
ing ýmissa annarra ríkja við form-
lega innlimun Grænlands. Banda-
ríkin studdu þá enda höfðu Danir
tryggt sér stuðning þeirra er þeir
seldu þeim eyjar sem þeir áttu í
Karabíska hafinu 1916.
Innlimun Grænlands hafði það í
för með sér að útlendingum var
óheimilt að veiða við strendur
landsins eða hafa bækistöðvar í
landi. Þetta kom harðast niður á
Norðmönnum sem voru með mikla
útgerð á þessum slóðum. Eftir mik-
inn þrýsting leyfðu dönsk stjórnvöld
norskum sjómönnum að koma sér
upp birgðabækistöð á Austur-Græn-
landi. Þetta dugði þó aðeins
skamman tíma. Norsk þjóðarrémba
var í mikilli uppsveiflu, einsog víða
annars staðar, og ekki er ólíklegt að
margan Norðmanninn hafi dreymt
um endurkomu „Noregsveldis".
Stofnuð var sérstök nefnd, íshafs-
ráðið, og átti það að hafa eftirlit og
umsjón með rannsóknum og að-
gerðum á heimskautasvæðunum. í
raun var þetta nokkurs konar út-
þenslumálaráðuneyti þó það sveip-
aði um sig einhverjum vísindaleg-
um hjúpi.
Árið 1931 lögðu nokkrir Norð-
menn er staddir voru á Grænlandi
undir sig hluta af Austur-Grænlandi,
kölluðu það „Land Eiríks rauða“, og
tileinkuðu það kónginum. Þessi að-
gerð var skipulögð af íshafsráðinu
og með samþykki stjórnvalda.7
Bændaflokkurinn sem var nýkom-
inn til valda studdi aðgerðina og
skipaði sérstakan sýslumann yfir
svæðið, Helge Ingstad, sem síðar
varð frægur fyrir uppgröft á forn-
minjum í L’Anse aux Meadows á
Nýfundnalandi. Ekki náðust samn-
ingar í þessu máli og kærðu Danir
þá Norðmenn fyrir Alþjóðadóm-
stólnum í Haag. Alþjóðadómstóll-
inn felldi síðan þann úrskurð 5. apríl
1933 að Danir hefðu einir yfirráða-
rétt yfir öllu Grænlandi. Norsk
stjórnvöld sættu sig við þennan úr-
skurð og kölluðu sína menn heim.
Þessi atburður hefir sett ljótan blett
á samvisku Norðmanna enda reyna
92 SAGNIR