Sagnir - 01.04.1989, Blaðsíða 95

íslensk nýlendustefna
Stúdentafélag Reykjavíkur sam-
þykkti einnig svipaða ályktun.
Greinar voru skrifaðar í blöð og
tímarit um málið og voru flestir á
sömu skoðun. Einn var þó sá maður
sem var á öndverðum meiði við
fjöldann. Prófessor Ólafur Lárusson
skrifaði grein þar sem hann leiddi
rök að því að Grænland hefði verið
sjálfstætt ríki á sínum tíma á sama
hátt og ísland.10
Grænlandsmálið kom til kasta Al-
þingis 1925 er Benedikt Sveinsson,
Magnús Jónsson og Tryggvi Þór-
hallsson fluttu tillögu til þingsálykt-
unar um skipun nefndar til að rann-
saka réttarstöðu Grænlands gagn-
vart íslandi." Benedikt hafði fram-
sögu í málinu og sagði m.a.: „Græn-
land hefir verið talin nýlenda ís-
lands að fornu og er almennt nefnt
svo í ritum, útlendum sem innlend-
um, fram á síðustu tíma.“12 Alþingi
ákvað að skipa þriggja manna nefnd
til að rannsaka málið og voru flutn-
ingsmenn tillögunnar kosnir í hana.
Benedikt taldi að meginviðfangsefni
nefndarinnar væri að rannsaka hve-
nær nýlendurétturinn hefði glatast
en ekki hvort hann hefði nokkurn
tíman verið til staðar, því það var
ljóst. Nefnd þessi skilaði aldrei áliti
en hún mun vera nokkurs konar
fyrirrennari utanríkismálanefndar
Alþingis og hafa lagst niður er hin
síðari tók til starfa. Nefndin var þó
ekki alveg gagnslaus fyrir alla því
hún keypti „sérbókasafn" Einars
Benediktssonar til að glöggva sig á
stöðu mála.13
Næst kom málið til kasta Alþingis
1931 er Norðmenn höfðu lagt undir
sig Austur-Grænland. Þá flutti Jón
Þorláksson fyrrv. forsætisráðherra
svohljóðandi þingsályktunartillögu:
„Alþingi ályktar að skora á ríkis-
stjórnina að gæta hagsmuna íslands
út af deilu þeirri, sem nú er risin
milli stjórna Noregs og Danmerkur
um réttindi til yfirráða á Græn-
landi."14 Jón taldi að íslendingar
ættu sögulegan rétt til Grænlands,
hann benti á að þar væri auðlinda-
gnótt og þar sem Grænlendingar
gætu ekki nýtt sínar auðlindir sjálfir
væri réttast að íslendingar gerðu
það. Héðinn Valdimarsson taldi
ekki að íslendingar ættu neinn
sögulegan rétt og varaði eindregið
fyrir sér hvernig væri með eignar-
hald á þessum ísklumpi. Snemma
virðist sú skoðun hafa komið fram
að Grænland hafi til forna verið ís-
lensk nýlenda. Líklegast má rekja
þá skýringu til Einars Benediktssonar,
sem m.a. orti um Grænland mörg
og mergjuð ljóð. Fundirvoru haldnir
um málið og áskoranir sendar til
ríkisstjórnarinnar; t.d. samþykkti al-
mennur borgarafundur í Reykjavík
1924 svohljóðandi ályktun: „Fundur-
inn skorar á stjórnina að láta ekkert
ógert, til þess að halda uppi rétt-
mætum kröfum vorum til Grænlands,
hinnar fornu nýlendu íslands."9
Sigurbogi.
þeir að gera sem minnst úr honum í
sagnfræðiritum sínum og sumir
hreinlega sleppa honum.8
Hér heima
•slendingar horfðu ekki aðgerða-
lausir á deilur frænda sinna og inn-
limun Dana. Útgerðarmenn horfðu
vonaraugum til Grænlandsmiða og
snemma á þriðja áratugnum fóru
Þeir að manga til við ríkisstjórnina,
hvort ekki væri hægt að fá aðstöðu á
Grænlandi fyrir skipin. Umleitanir
atgerðarmannanna höfðu það í för
með sér að menn fóru að velta því
SAGNIR 93