Sagnir - 01.04.1989, Blaðsíða 88

Hulda Sigurborg Sigtrggsdóttir
Reykjauík, líklega fyrir 1910, séð í norður frá Huerfisgötu, en fyrir miðri mynd má sjá gamla Söluhólsbœinn. A myndinni sjásl flestar tegundir girðinga.
tylltu þetta skilyrði.14 Endurgreiðslu
skyldi þannig háttað að árlega í 30
ár ættu ábúendur jarðanna að
greiða fjórar krónur af hundraði, frá
þeim tíma er efnið kæmi í heima-
höfn.
Frumvarpið mætti harðri and-
stöðu í þinginu og utan þings enda
tók það allmiklum breytingum áður
en það varð að lögum.
í lögunum var upphæðin sem
heimilt var að veita úr landssjóði
orðin 100.000 krónur á ári á tímabil-
inu 1905-1909, að báðum árum
meðtöldum en hlutfall þess sem
landssjóður lánaði af verði girðingar-
efnis aukist í % hluta. Það sem upp
á vantaði greiddi lántakandinn um
leið og hann pantaði efnið. Endur-
greiðslukjörin höfðu hins vegar
versnað; greidd skyldu „árlega-í 41
ár 5 krónur af hundraði hverju í 4%
vexti og afborgun."15 Viðbrögð við
vöxtunum létu ekki á sér standa. Ari
Brynjólfsson þingmaður S-Múlasýslu,
taldi að með gaddavírslögunum
væri verið að „læða skatti á alla fast-
eign í landinu, eða hvað er afborg-
un og vextir annað en útgjöld?"16
Sérstaklega voru margir þingmenn á
móti því að landssjóður lánaði til
þessara framkvæmda. Júlíus Hav-
steen þingmaður Reykjavíkur, sagði
að menn ættu að sjá sjálfir um að
girða eigur sínar, en ekki landssjóð-
ur. Lánið væri illa tryggt og yrði lík-
lega eitt af þeim lánum sem aldrei
væru greidd.17 í sama streng tók
Kristján Jónsson þingmaður Reykja-
víkur. Með frumvarpinu sé ætlast til
að landssjóður eða landsstjórnin
fari að búa í landinu og með því sé
stoðunum kippt undan einstaklings-
framtakinu.18
En landssjóður var ekki eini sjóð-
urinn sem átti að veita fjármunum í
þessar framkvæmdir, því í lögunum
er gert ráð fyrir að sýslusjóðir greiði
uppskipun og geymslu efnis og einnig
þann kostnað sem hljótist af því að
skoða og mæla girðingarstæði á öll-
um jörðum sýslunnar, en í lögunum
er sýslunefndunum falið að sjá um
þá framkvæmd.19 Sýsiunefndir
skyldu einnig fá sérstaka skoðunar-
menn til að skoða girðingarstæði og
ákveða hversu mikið hver bær
skyldi greiða ef girt væri utan um
tún margra bæja eða á milli bæja og
einnig hvort meira en túnið var girt.
Hins vegar náðu lögin ekki yfir þær
girðingar sem skiptu túni ef ábúend-
ur voru fleiri en einn. Hreppstjórar
áttu að hafa eftirlit með viðhaldi
girðinganna. Bændum var að vonum
illa við þessi auknu útgjöld úr sýslu-
sjóðum, töldu þau leiða til hærri út-
svara, sem væru nógu þungbær
fyrir. Ennfremur vakti það gremju að
sýslunefndin léti „einhverja útvalda
gæðinga sína skoða og mæla öll
garðstæði um öll tún í sýslu hverri."20
Reyndar er athyglisvert hversu mikla
ábyrgð og völd sýslunefndir á hverj-
um stað eru látnar bera á fram-
86 SAGNIR