Sagnir - 01.04.1989, Blaðsíða 96

Jón Ólajur ísberg
við þessari nýlendustefnu, sem
hann sagði vera upprunna hjá stór-
útgerðarmönnum. Héðinn lýsti
þeirri skoðun sinni að réttast væri
að Græniand yrði undir alþjóðlegri
stjóm, sem bæri hagsmuni innfæddra
fyrir brjósti. Pétur Ottesen var ekki
í neinum vafa um rétt íslendinga í
þessu máli, hvorki þá né síðar.
Hann sagði: „Réttur íslendinga er
miklu eldri [en Danaj og rætur hans
liggja djúpt og víða í meðvitund
íslensku þjóðarinnar og fjölda
margra erlendra fræðimanna víðs-
vegar um heim...“15 Einar Arnórs-
son mótmælti röksemdum Péturs
og Jóns og sagði íslendinga hafa
engan sögulegan né lagalegan rétt
til að krefjast yfirráða á Grænlandi.
Ummæli Einars hleyptu illu blóði í
þá félaga og Jón Þorláksson taldi
það sérlega óheppilegt að íslenskir
lögfræðingar hefðu aðrar skoðanir á
málinu en íslenska þjóðin. Sama
skoðun kom fram hjá Pétri og hann
sagði m.a. um grein Ólafs Lárusson-
ar að hún væri „vægast sagt mjög
óheppileg".16 Tillagan var samt
samþykkt með 28 samhljóða at-
kvæðum. Nokkrum mánuðum síðar
spurðist Pétur Ottesen fyrir hvað
ríkisstjórnin hefði aðhafst í málinu
en fékk engin svör og málið var loks
tekið af dagskrá ári síðar.
Það virðist sem mikil samstaða
hafi verið meðal þjóðarinnar í þessu
máli og þeir sem voru því andvígir
voru eiginlega ekki sannir íslend-
ingar. Þó sérhver sögulegur atburð-
ur sé einstakur þá læðist að manni
sá grunur að menn hafi talið endur-
komu „Gullaldar íslendinga" mögu-
lega. Til þess að svo mætti verða
urðu íslendingar að fá pólitískt og
efnahagslegt sjálfstæði í sínu landi
og þeim löndum er þeir byggðu
fyrrum. Veðrabrigði alþjóðastjórn-
mála var eitthvað sem veðurglöggir
íslendingar voru ekki búnir að átta
sig á.
Lokatilraunin
Einsog áður hefir komið fram munu
útgerðarmenn upphaflega hafa
komið fram með þá hugmynd að fá
aðstöðu fyrir fiskveiðiflota á Græn-
landi. Fiskiþing hélt þessu máli vak-
andi með ítrekuðum ályktunum á
þingum sínum. Hér er einnig rétt að
geta þess að 1929 var farinn leið-
angur til Grænlands til að sækja
þangað lifandi sauðnaut. Alþingi
veitti 20.000 kr. styrk til að flytja inn
dýrin og áttu þau að bæta upp fá-
tæklegt dýralíf íslands. Áhuginn á
sauðnautunum var þó ekki einungis
„dýrafræðilegur" heldur var einnig
um að ræða pólitíska aðgerð. Ár-
sæll Árnason, einn forsprakki ferð-
arinnar, lýsti tilfinningum sínum
þannig er hann steig í fyrsta sinn
fæti á Grænland: „Það má lá mér
hver sem vill, en einkennileg tilfinn-
ig var það, sem greip mig er ég steig
fæti á Grænland, þessa fornu eign
íslendinga ... Var það metnaður,
söknuður, sjálfstæðiskend?"17
Á þriðja áratugnum var ungur
maður, Jón Dúason að nafni, við
doktorsnám í Kaupmannahöfn.
Hann átti síðar eftir að verða helsti
Grœnlensk börn.
„Lífsgleði, alorka,
djarfmannleg framkoma
og önnur norrœn
skapgerð" sannaði
uppruna Grænlendinga
að mati Jóns Dúasonar.
postuli íslensku nýlendustefnunnar.
Árið 1924 bauð hann mönnum að
kaupa fyrirfram doktorsritgerð sína
Grönlands statsretslige StiUing i
Middelalderen, sem hann hugðist
verja við Kaupmannahafnarháskóla
sama ár. Óvíst er hvernig salan gekk
en hitt er víst að ritgerðinni var
hafnað. Fjórum árum síðar varði
Jón doktorsritgerðina við Lagadeild
Oslóarháskóla þar sem dr. jur. Gustav
Smedal formaður íshafsráðsins réði
ríkjum. Á næstu árum var Jón ötull
við að skrifa í blöð og tímarit um
þetta hjartans mál sitt. Ríkisstjórnin
hafði hins vegar öðrum hnöppum
að hneppa og skipti sér ekkert af
Grænlandi. Eitthvað hefir þó ríkis-
valdið verið að manga til við Jón því
hann gaf út bækur sínar RJettar-
staða Grœnlands nýlendu íslands
I—II með styrk úr ríkissjóði. Þar
sem Jón Dúason var helsti forvígis-
maður nýlendustefnunnar og hafði
auk þess fengið skoðanir sínar
viðurkenndar til doktorsprófs er
ekki úr vegi að skoða þær aðeins
nánar.
Grænland var numið af íslending-
um, þar giltu íslensk lög og landið
var stjórnskipulega hluti af íslenska
ríkinu á þjóðveldistímanum. Er ís-
lendingar gengu Noregskonungi á
hönd fylgdi Grænland með sem ný-
lenda ríkisins. íslendingar voru enn
til staðar á Grænlandi, þeir höfðu að
vísu blandast eskimóum lítið eitt en
„lífsgleði, atorka, djarfmannleg
framkoma og önnur norræn skap-
gerð“ sannaði hver uppruni þeirra
var. Auk þess giltu þau lög til forna
94 SAGNIR