Sagnir - 01.04.1989, Blaðsíða 84

Egill Ólafsson
hægt, að koma í veg fyrir slíkt og
það er skylda ríkisins að gera
það.
Til þess að efla og vernda heil-
brigði þjóðarinnar á grundvelli
mannkynbótafræðinnar viljum
vjer, að komið verði hjer á fót
ættgengistofnun.21
Þó að Þjóernishreyfing íslendinga
næði ekki fjöldafylgi22 er víst að kyn-
bótahugmyndir hennar áttu allmiklu
fylgi að fagna. Þetta sést m.a. á
frumvarpi Vilmundar Jónssonar
(1889-1972) landlæknis um afkynj-
anir og vananir sem var lagt fram á
Alþingi 1937. Vilmundur var Al-
þýðuflokksmaður og því harður
andstæðingur nasista. Þó að Vil-
mundur telji að hugmyndir um kyn-
bætur heilla þjóða séu draumórar
segir hann að þær séu allrar virðing-
ar verðar. Frumvarpið sjálft byggir á
þeirri meginhugmynd að varna skuli
andlega og líkamlega veikluðum
einstaklingum að eignast afkvæmi
en að stuðla beri að því að æskilegir
einstaklingar geri það. í frumvarp-
inu segir t.d. að vönun skuli því
aðeins leyfð
að gild rök liggi til þess, að við-
komandi beri í sér að kynfylgju
það, er mikil líkindi séu til, að
komi fram á afkvæmi hans sem al-
varlegur vanskapnaður, hættuleg-
ur sjúkdómur, andlegur eða líkam-
legur, fávitaháttur eða hneigð til
glæpa, eða að afkvæmi hans séu í
tilsvarandi hættu af öðrum ástæð-
um, enda verði þá ekki úr bætt á
annan hátt.23
Það vekur nokkra athygli hve ís-
lenskir læknar virðast hafa haft mik-
irin áhuga á mannbótum. Á þriðja og
fjórða áratugnum birtust nokkrar
greinar í Lœknablaðinu um þær.24
Glögglega kemur fram að menn fylgd-
ust vel með skrifum erlendra fræði-
manna um þessi efni. íslenskir lækn-
ar virðast einnig hafa reynt að taka
þátt í þessum umræðum. Guðmund-
ur Hannesson (1866-1946) læknir fór
t.d. á mannfræðingamót í Uppsölum í
Svíþjóð árið 1925. í grein sem hann
skrifaði um mótið segir hann frá
helstu viðfangsefnum mannfræðinnar
en þau eru rannsóknir á líkamlegum
og andlegum einkennum manna auk
rannsókna á arfgengni þessara ein-
Marmbótastefnan í uerki.
Mannbótafræðin leiddi suma lækna út í pælingar sem voru úr takt við
alla skynsemi. Dæmi um þetta er grein Helga Tómassonar (1896-
1958) geðlæknis „Glæpir og geðveiki". Greinin sýnir vel ofurtrú lækna
á erfðafræðinni. Helgi segir að ýmsir erlendir fræðimenn telji að
glæpamenn og geðsjúklingar beri margir sameiginleg líkamleg ein-
kenni.
Einkenni við pyknisku líkamsbygginguna er yfirleitt, að innýfla-
holin, höfuð, brjóst og kviðarhol, eru stór. Mönnunum hættir við
að safna ístru. Afturá móti eru limirnir mjórri. Greinilegustu tilfell-
in eru meðal-há, feitlagin manneskja, breiðleit, með mjúkum and-
litsdráttum, hálsinn stuttur og digur, brjóstkassi hár og hvelfdur og
oft sæmileg ístra. Útlimirnir eru sívalir og mjúkir, axlavöðvarnir
frekar flatir.
Einkenni við asthenisku líkamsbygginguna er yfirleitt grannur
vöxtur. Þeir menn eru magrir, frekar mjóslegnir, sýnast hærri en
þeir eru, húðin föl, axlarbreiddin lítil, handleggir og fætur vöðva-
rýrir, brjóstkassinn langur, mjór og flatur, epigastriski vinkillinn
hvass, kviðurinn magur.
Hinir athletisku eru þreknir og vöðvamiklir.
„Dysplastiskir" hafa „óreglulega" líkamsbyggingu.
Heimild: Helgi Tómasson: „Glæpir og geðveiki." Lœknablaðið 1932, 8.
82 SAGNIR