Sagnir - 01.04.1989, Blaðsíða 17

Mér verður hússins dæmi...
sem á er litið. Augljóst er að
minnsta kosti, að viðhorf almenn-
■ngs til þessara mála, bæði hér og
erlendis, hefur gjörbreyst á fáum
aratugum og menn láta sig umhverfi
sitt meiru varða og á annan hátt.
Nú má auðvitað spyrja sem svo,
hvort sú hugarfarsbreyting kemur í
kjölfar þess hér, að nokkrir menn,
sérfræðingar eða ekki, skera upp
herör og hrópa úlfur, úlfur, við erum
hér að fremja glæpi, ef við sjáum
ekki að okkur; lærum nú einu sinni
af mistökum annarra þjóða. Ellegar
hvort sú vakning er sprottin af
breyttu almenningsáliti, uppstokk-
un á verðmætamati, eins og ýjað var
að hér að framan. Þar kom reyndar
nokkuð skýrt fram, að það eru að
minnsta kosti ekki stjórnvöld eða
sveitarstjórnir sem ganga á undan
með fordæmi og móta skýra stefnu.
Ef undan er skilinn þáttur Þjóð-
minjasafnsins og einstakra áhuga-
manna, þá eru flest umhverfis- og
húsafriðunarmál borin fram af fjölda-
hreyfingum.
Tilvísanir
* íslands þúsund ár. Kuæðasafn 1300-
1600, Páll Eggert Ólason hefur valið,
Rv. 1947, 185.
2 Arbók Hins íslenzka fornleifafélags
1969, Rv. 1970, 5.
3 Birgir Sigurðsson: „Húsafriðun og
skipulag borga." Húsverndun, Rv.
1986, 33.
4 Arbók Hins íslenzka fornleifafélags
1969, 161.
3 Arbók Hins íslenzka fornleifafélags
1976, Rv. 1977, 175.
6 Hörður Ágústsson: „Af minnisblöð-
11 m málara." Birtingur 1.-2. hefti
•962, Rv. 1962, 7-41.
? Arbók Hins íslenzka fornleifafélags
1966, Rv. 1967, 153.
3 Hörður Ágústsson: „Kirkjur á Víði-
mýri." Skagfirðingabók 1984, Rv.
'984, 79-80.
9 Þjms., Skjöl varðandi Keldur.
9 Þjms., Skjöl varðandi Bessastaða-
kirkju.
En auðvitað má spyrja sem svo:
Er nokkur þörf á þessu brölti? Sér
ekki náttúran um sig? Gerast ekki
allar eðlilegar breytingar bara af
sjálfu sér? Tímarnir breytast og
mennirnir og húsin með. En með
sama rétti mætti einnig spyrja:
Hvers vegna erum við að halda í
gamlar bækur? Hví fleygjum við
ekki handritunum? Bækur koma í
bóka stað; okkar er að skapa nýjar
bækur. Viðbúið er, að ekki mundu
allir svara þessum spurningum á
einn veg. Við neyðumst með öðrum
orðum til að beita huglægu mati,
eins og svo oft þegar menningin er
annars vegar, og því eru steinarnir
hálir. En ein af reglum lýðræðisins
er að koma sér saman um að eitt-
hvað stefni til almenningsheilla og
búa síðan til lög til að verja þau al-
mannaheill. Sú staðreynd, að til er
lagasetning um húsafriðun og um-
hverfisvernd er þá auðvitað opinber
yfirlýsing samfélagsins um að þarna
séu verðmæti, sem samtíðin verði
11 Þjms., Skjöl varðandi Hóladóm-
kirkju.
12 Þjms., Hús á fornleifaskrá.
13 Leifur Blumenstein: „Endurbyggð
hús í eigu Reykjavíkur-borgar." Hús-
oerndun, 39.
14 Leifur Blumenstein: „Endurbyggð
hús...“, 41.
15 Lilja Árnadóttir: „Húsakönnun á Eyrar-
bakka." (Óprentuð heimild).
16 Hörður Ágústsson í samtali við
greinarhöfund í des. 1988.
17 Hörður Agústsson í samtali við
greinarhöfund í des. 1988.
18 Alþingislíðindi 1964 C, 59.
19 Arbók Hins íslenzka fornleifafélags
1966, Rv. 1967, 153.
20 Þjms., Friðuð hús. Skrá Húsafriðun-
arnefndar.
21 Aðalskipulag Reykjavíkur 1962-83,
Rv. 1966.
22 Alþingistíðindi 1964 C, 358.
23 Alþingistíðindi 1965 C, 411.
24 Hörður Ágústsson og Þorsteinn
að taka ábyrgðarfulla afstöðu til.
En hvernig eru þessi lög haldin?
Hafa þau gert gagn? Trúlega eru þar
um skiptar skoðanir, eftir því hversu
mikil verðmæti menn telja áð hér sé
um að ræða; þeim sem mest bera
þessi mál fyrir brjósti mun ugglaust
þykja, að andi laganna sé stundum
harla frjálslega túlkaður og að áhrifa-
menn séu ekki ævinlega sjálfum sér
samkvæmir í afstöðu sinni. Þarf þá
að breyta þessum lögum, þannig að
þau séu sveigjanlegri? Eða skorin-
orðari og gangi lengra í því að varð-
veita „arf feðranna"? Því skal ekki
reynt að svara hér öðruvísi gn á
þann veg, að yfir lagasetningu, sem
er jafn augljóst afsprengi ört breyttra
tíma og hér um ræðir og speglar
jafn djúpstæð tilfinningaleg átök og
hér hefur komið í ljós — verður að
vaka. Þau eru nefnilega til vitnis um,
að saga getur verið áþreifanlegt afl,
og umhverfi, sem er í sátt við sig
sjálft, er ein af undirstöðum fagurs
mannlífs.
Gunnarsson: „Inngangur." Reykja-
vík, gamli borgarhlutinn (fjölrit), Rv.
1967, 2.
25 Hörður Ágústsson og Þorsteinn
Gunnarsson: „Heildarniðurstöður."
Reykjavík, gamli borgarhlutinn
(fjölrit), Rv. 1970, 4.
26 Hörður Ágústsson og Þorsteinn
Gunnarsson: „Heildarniðurstöður."
Reykjavík, gamli borgarhlutinn, 3.
27 Guðmundur Ingólfsson, Guðný
Gerður Gunnarsdóttir, Hjörleifur
Stefánsson: Kvosin. Byggingarsaga
miðbœjar Reykjavíkur, Rv. 1987,
230-231.
28 Óprentuð skjöl Torfusamtakanna.
29 Guðmundur Ingólfsson, Guðný
Gerður Gunnarsdóttir, Hjörleifur
Stefánsson: Kvosin, 231.
30 Hjörleifur Stefánsson: „Formáli."
Húsverndun, 4.
31 Guðrún Jónsdóttir arkitekt í samtali
við greinarhöf. í des. 1988.
32 DV. 17. nóv. 1987.
SAGNIR 15