Sagnir - 01.06.2000, Blaðsíða 12

Loftárásir á þýskar borgir settu líf almennings úr skorðum. Margir íslendingar urðufyrir tjóni þeirra vegna og misstu jafnvel aleigu sína.
heima hjá Jóni Leifs og fjölskyldu/' Eftir hinar stórkostlegu árás-
ir á Hamborg í júlílok 1943, þar sem borgin var nánast lögö í
eyði, skrifaði Björn til Magnúsar:
að borða alla sendinguna á tveim dögum, svo að hún
komist óskemd í magann, en það er máske óþarfa
hræðsla" skrifaði Jón.42 Aðrar sendingar sem Jón fékk
voru þó yfirleitt mun meira skemmdar og því ekki
hægt að borða nema hluta af stykkjunum.43 Allur
gangur var á því hvort skyrið kæmist óskemmt til
viðtakenda en það var þó vel þegið, sérstaklega
handa börnunum, að mati Björns Kristjánssonar.44
Þessar sendingar hættu að mestu leyti sumarið 1944,
að ósk móttakenda, vegna þess að skyrið barst þeim
ekki óskemmt, sérstaklega yfir sumartímann.45
Undir sprengjuregni
Þessar línur aðeins til að láta þig vita, að hjá mér er alt
heilt eftir hinar voðalegu loftárásir á borgina undanfarn-
ar nætur og daga. Því miður hefi ég ekki getað haft nein-
ar fréttir af löndunum inni í bænum ennþá, þar sem sím-
inn er ekki kominn í lag enn og ég hefi ekki farið inn eft-
ir, því að það tekur þrjá tíma hvora leið. Eyðileggingar í
borginni eru óskaplegar og í flestum borgarhlutum.
Hingað út er komið margt flóttafólk, ein stúlka hefir
fengið húsaskjól hjá mér.50
Loftárásir á þýskar borgir voru snar þáttur í daglegu
lífi fólks í Þýskalandi á stríðsárunum. Þegar árásirn-
ar hörðnuðu reyndist sífellt erfiðara fyrir Félag Is-
lendinga í Þýskalandi að halda uppi félagslífi. Árið
1943 reyndist ekki unnt að halda aðalfund af stríðsá-
stæðum46 og reyndist það ómögulegt það sem eftir
var stríðsins. Það vekur þó athygli hve lítið félags-
menn tala um loftárásir í bréfum sínum. Það er helst
í kringum þær allra stærstu sem minnst er á þær af
einhverri alvöru en það sýnir hvernig vist í kjöllurum
og loftvarnarbirgjum var orðin daglegt brauð.
Björn Kristjánsson talar fyrst um loftárás í bréfi til
Árna Siemsen í lok maí 1940: „Við höfum haft tals-
vert ónæði á nóttunni undanfarið af flugárásum.
Fyrstu nóttina féll mjög stór sprengja í Harmburg og
hristust húsin hér all mikið. Eg heyrði líka hvellina í
fyrri nótt af sprengjunum, sem kastað var í Wedel og
Bergedorf, var þá úti á balkon að líta eftir. Það eru
óskemmtilegar heimsóknir."47 Björn varð fyrir skaða
vegna loftárásar aðfaranótt 27. júlí 1942, þegar þakið
á húsi hans skemmdist nokkuð og rúður brotnuðu.48
í febrúar 1943 brann „eitthvað ofan af" húsi Kristjáns
Albertssonar í Berlín og „eitthvað af bókum hans
skemmdist". Hann yfirgaf húsið og gisti um nóttina
Hús Björns var eitt af fáum húsum í Hamborg sem enn voru lít-
ið skemmd og var því notað af yfirvöldum sem skjól fyrir fólk
sem misst hafði heimili sín í loftárásunum.51
I loftárásunum á Berlín í nóvember 1943 varð dr. Sveinn
Bergsveinsson heimilislaus. Hann lét þó ekki deigan síga og
sýndi enn áhuga á félagsmálum. Hann skrifaði Magnúsi: „Já nú
er ljótt um að litast í gömlu Berlin. Sjálfsagt 50% eru ... aðeins
rústir, ef maður sleppir ytri hverfunum. Ég er einn þeirra, sem
varð heimilislaus á mánudagskvöldið. Ég hefi nú von um að fá
herbergi. Við ætlum að reyna að koma saman 1. des., býst þó
varla við að margir komi."52 Loftárásirnar á Berlín héldu áfram
og næst varð vinnustaður Sveins, Kaiser Wilhelm Institut fur
Phonometri, fyrir skaða. Sveinn skrifaði: „í síðustu árásinni,
núna á fimmtudaginn, skemmdist Institutið alvarlega. Milli-
veggir hrundu af loftþrýsting og hurðir brotnuðu, þannig er
mín hurð klofin í tvennt og lá annar hlutinn inni í herberginu.
Dyraumgjarðir losnuðu líka."53
í Morgunblaðinu, 22. september 1945, sagði íslensk kona,
Helga Einarsdóttir Munch, frá hrakningum sínum. Hún bjó í
Hamborg, þar til hún missti hús sitt og allar eigur í stórárás
Bandamanna í júlí 1943. „Þeirri stundu gleymi ég aldrei" sagði
Helga í viðtali við blaðamann Morgunblaðsins eftir að hún kom
heim:
10