Sagnir - 01.06.2000, Blaðsíða 14

feta meðalveginn og finna málamiðlun en tókst þó
ekki að koma í veg fyrir að í frumvarpinu var at-
hafnafrelsi stjórnar félagsins settar mjög þröngar
skorður.“
Björn Kristjánsson óttaðist að sundrung innan fé-
lagsins myndi skaða alla þá íslendinga sem búsettir
væru í Þýskalandi og orðspor þeirra. Bjöm var and-
vígur byltingarkenndum breytingum á formi félags-
ins en sagðist ekki standa gegn lýðræðislegum um-
bótum. Hann óttaðist þó að óheft kosningafyrir-
komulag myndi gera miðstjórn óvirka og íþyngja fé-
lagsstarfssemi um of.69 Hann vildi gera félagið „
...meira „parlamentariskt" að formi, án þess að (bylt-
ingarlegar) lagabreytingar [væru] nauðsynlegar."70
Miklu máli skiptir þó að Björn taldi breytingatillögur
Berlínarmanna bornar fram á mjög svo óviðeigandi
og jafnvel móðgandi hátt, á bak við stjórnina/1 en
persónulegar hnýtingar af því tagi urðu fljótt tíðar og
einkenndust þessar deilur, sem upphaflega vom
skipulagslegs eðlis, mikið af persónulegri óvild milli
sumra deiluaðila.
I mars 1943 stofnuðu íslendingar í Berlín nýtt fé-
lag, sem þeir nefndu Klúbb íslendinga í Berlín, Klub
der Islánder in Berlin.72 Þeir óttuðust að það stjórnar-
fyrirkomulag sem ríkti innan F.f.Þ. gerði þá að eins
konar annars flokks borgurum innan íslendinganý-
lendunnar í Þýskalandi og ákváðu því að taka félags-
mál sín í eigin hendur. Björn Kristjánsson var að von-
um óánægður með þessa þróun mála og sagði lýð-
ræðishugsjónir Sveins og félaga aðeins vera „skálka-
skjól". Aðalmarkmið þeirra væri að ná félagsmálum í
Berlín í sínar hendur,73 enda myndi óheft kosninga-
fyrirkomulag tryggja yfirráð Berlínarbúa yfir félag-
inu, en Berlín var stærsta íslendinganýlendan í
Þýskalandi.74 Magnús tók afstöðu með Berlínardeild-
inni og taldi þá töf sem orðið hafði á afgreiðslu laga-
breytinganna vera helstu orsök þeirrar sundrungar
sem orðið hafði.75 Lagafmmvarp Berlínaríslendinga
var aldrei samþykkt, af stjórn félagsins, en Björn
Kristjánsson, Arni Siemsen og Björn Sv. Björnsson
sömdu þó nýtt fmmvarp snemma árs 1945 sem tók
mjög mið af hinum lýðræðislegu hugmyndum sem
haldið hafði verið á lofti í deilunum við Berlínarís-
lendinga. Fmmvarpið var samþykkt af miðstjórn en
ekki reyndist unnt að bera það undir atkvæði al-
mennra félagsmanna af stríðsástæðum7'’ og tók því
aldrei gildi.
Þessar deilur innan Islendingabyggðarinnar í
Þýskalandi má í raun fyrst og fremst kalla valdabar-
áttu. Þrátt fyrir að hugmyndafræði hafi spunnist inn
í umræðurnar, þar sem forgöngumenn Berlínardeild-
arinnar kröfðust aukins lýðræðis í félagslögunum,
einkenndust þessar deilur fyrst og fremst af raun-
vemlegri „hreppapólitík". „Heimastjórn viljum vér
hafa" skrifaði Jón Leifs eitt sinn, í bréfi til Björns
Kristjánssonar.77 Sveinn Bergsveinsson, Kristján Al-
bertsson og fleiri töldu það óviðunandi að láta
stjórna félagsmálum frá Hamborg, þar sem þeir
bjuggu í höfðuborg Þýskalands, þar sem flestar
stjórnarstofnanir ríkisins vom. Björn Kristjánsson
vildi hins vegar halda félagsskap íslendinga í Þýska-
landi undir sama hatti og óttaðist mjög klofning.
Hann vildi heldur ekki láta „uppreisnarmenn" hirða
af sér félagið sem hann hafði stofnað og stjórnað frá
upphafi. Arni Siemsen virðist mestallan tímann hafa
stutt Björn að máli, en Magnús Z. Sigurðsson reyndi
jgaberichter Björn Björnaaon,
Detnuamer 16 284 K.B.,
Hdaslandi, 2.8.1942
Kiirl Bjöml
Ja nú er franj ásin byrjud og 6g hefi thotid fleiri
huiidrud kllömetra áfraa. Bf til vill hefirdu heyi t eitthvad ua
tóku Rofltow o.a.frv. 1 itvaipflaendingua tninua.
A fáum dögua hefi ég lent í neAia stridi en i allan
vetur. k ailli Taganrog og ostow ty jadi aadur ad 8já apor
orustanna og thví meir, sei madui nálgadiat -wstow, tnvi
verra vard thad. Sg 'k i gegnua sprengjusýkt svádi og aaátt og
saátt sáum vid fyrstu föllnu iússana, Qt ua allt dauda nesta og
nokkrar bxennandi bryn eidar og vöubila. Yfir Pansexvgryijur
pg franhjá steöxum viggirdingua og gaddavi. ahiiidi unua bolsa;
thegai* vid koaum til J:ostow (ua kvöld) var enn barist. Násta
aorgun tékst mér ad komast med útvarpstákjabilinn upp á háan
árbazka Don-flj6tsins, thar sem madur sá orustuna hinum meginn
vid fljótid.
Eins og ég hefi sagt i útvaxpinu, héldum vid sidan
áfram sudurábéginn i áttina til Kákasus-fjallanna og thad er
ótrúlegt hve vel okkur hefir midad áfram. fig hefi nú verid med
í nokkrixa orustum, en sérstaklega er mér min..isstád prustan i
gár. Bg var med fremsta b.oddi fétgöngulidsins (mótoriflerad).
Panzerarnir höfdu farid á undax* okkui og maxk dagsi.-fl var ad
ná á rvediimi borg undan xússum. Svinin hleyptu Pansexunum i
gegnum án thess ad 6kj6ta, en thegar vid komum, urdum vid heldux
óthágilega varir vid bolsana. Vid vorum á leid gegnum stéieflis
mais-akur, thegai- allt i einu fara ad dynja skotin á okkur; vid
dreyfdum o*kur eins og eldix.g i allar áttir og thad byrjadi
orusta vid ósýnilegan nótstödumaxxn. Uig langadi til ad tala
inn i útva. pstákin, en tlxad vax- ómögulegt thax-na i maisakrinum,
tha: sem allt vaz á hi-eyfingu. £g skal játa thad, ad thad var ekki
bei..t thágileg situation, en thad tékst ad lokun ad "kemba" akurin
(og s&lbl&maakur sem vax thau rétt hjá). Thad var ömuxleg sj6n
ad sjá Bolsana koma fram á veginn med upprétta hendux-nar og
gefast upp. k medal tneirra voi*u tveir kommisa ar. Orustan hélt
áfram yfii steppuna, etéx-skotalid, vélbyssux- sprengjuvarpa ax-
o.s.frv. bKutust á. £g gleymdi ad segja, ad um mo guninn, ádur en
vid lögdu . af stad, lentul xöd af sprengjum ár svokölludu "Stalin-
Oigel" i (ÍBsa rétt hjfi lcofanua, aom ég svaf fyrir utan.
Tehir beittu thessu "orgeli" líka í o*.ustinni, og fyrir mig
var thad hin mikla "aenaatién", ad thad t6kat aér ad xxá
,,Detonatí6nunum" ör "Stallnorgelinu" á magnetof6nbandid.
Thegar rúasiiesku flugvélax nar komu rétt yfir
höfdum okkar -g sk_tu úr öllum byssum, va ekki annad ad gera
en ad leyta ad "volle Deckuxxg" í flýti.
Vid nádum boxginni um lcvöldid, en 1 aoxgun
thegax vid héldum áfram, thutut enn eixmaka sxot um eyru okke
í útjadxi borgarinnar (eda éttaxa eagt kaupstadarina).
lí(x verd ég ad hátta ad si ni, thad er ordid
svo di.mmt, ad ég get varla séd nvad ég skrifa.
Vona ad allt aé í lagi hjá ykkur. Sg bid
thig fyrir alla muni ad láta mig vita, ef thá fréttir
eitthvad ad heiman.
Kár kvedja til konu og barna,
thinn einlágur
/ skjalascifni F.Í.Þ. er að finna bréf sem Bjöm Sv. Bjömsson skrifaði Bimi Kristjánssyni frá
Rússlandi. Hann lýsir þar reynslu sinni af austurvígstöðvunum en hann var þar
stríðsfréttaritari fyrir Waffeti-SS.
12