Sagnir - 01.06.2000, Blaðsíða 30

Tryggvi Már Ingvarsson
ER FÆDDUR ÁRIÐ 1977. HaNN
ÚTSKRIFAÐIST MEÐ BS PRÓF f
LANDFRÆÐI FRÁ HÁSKÓLA ís-
LANDS VETURINN 2001.
Reykholt í Borgarfirði
ÞJÓÐLEIÐIR um Vesturland á Sturlungaöld
Tilgangur þessarar greinar er að varpa Ijósi á mikil-
vægi legu Reykholts í Borgarfirði á Sturlungaöld og
ástæðu þess að einn valdamesti maður landsins,
Snorri Sturluson, valdi sér þar aðsetur sitt. Fjölfarnar
leiðir til og frá Alþingi á Þingvöllum lágu um upp-
sveitir Borgarfjarðar og það gat skipt sköpum fyrir
jafnvaldamikinn höfðingja og Snorra að velja sér að-
setur sem næst þeim. Ekki einungis til eigin ferða-
laga, heldur til að spyrjast frétta, til að koma boðum
áleiðis eða halda úti njósnum. Nokkuð sem höfðingj-
um á Sturlungaöld hefur þótt nauðsynlegt til þess að
tryggja völd sín og halda uppi stjórn.
Hugmyndin á bak við greinarskrifin er sprottin
upp úr kenningum Helga Þorlákssonar sagnfræðings
um mikilvægi legu höfuðbóla við þjóðleiðir á Sturl-
ungaöld. Efnistök eru á þá leið að fyrst er greint frá
Snorri Sturluson viÖ skriftir.
helstu heimildum og kenningu Helga, en þar eftir er fjallað í
stuttu máli um helstu leiðir um Vesturland samkvæmt frásögn
Sturhingasögu og íslendingasagna. í kjölfar þess er Reykholt skoð-
að í þrengra samhengi og ályktað um hvort val Snorra á höfuð-
bóli sínu hafi getað ráðist af legu þess við fjölfarnar leiðir eða
hvort aðrar ástæður komi þar til.
Heimildir
Helstu skriflegu heimildirnar fyrir Sturlungaöld eru Sturlunga-
saga og íslendingasögur. Margt er líkt með þessum tveimur sögu-
flokkum þó svo þeir séu fjarlægir í tíma. íslendingasögur eiga
sér stað á tímabilinu frá landnámi Islands til miðrar elleftu ald-
ar, en Sturlungasaga er safn frásagna af þeirri valdabaráttu sem
kennd er við Sturlungaöld (u.þ.b. 1220-1262):
Sögurnar í Sturlungu eru ritaðar á einnar aldar skeiði
fram til 1300, á svipuðum tíma og meginhluti íslendinga-
sagna er talinn færður í letur. ... Bæði Sturlunga og ís-
lendingasögurnar fjalla um íslendinga á þjóðveldisöld.
íslendingasagnahöfundar eru auðvitað undir sterkum
áhrifum frá samtíð sinni, er þeir túlka atburði og lýsa
persónum á fyrstu öldum íslenskrar byggðar....'
Varla þarf að kynna Sturlungasögu frekar sem heimild um Sturl-
ungaöld, en öðru máli skiptir um hlutverk íslendingasagnanna.
Bjarni Guðnason hefur fært rök fyrir því að Heiðarvígasaga sé
færð í letur á seinni hluta þrettándu aldar, eða á svipuðum tíma
og Sturlunga.21 Heiðarvígasögu segir: „Þá var brú á ánni uppi hjá
Bjarnaforsi [svo] ok lengi síðan." 3 Greinilegt er að sögumaður
horfir aftur til löngu liðins tíma, sem hann setur í samband við
þann tíma sem hann lifir sjálfur á. Þannig er ekki ósennilegt að
þegar Heiðarvígasaga greinir frá leiðum, þá séu þær nær því sem
skrásetjari sögunnar þekkti í sinni samtíð, en almennt tíðkaðist
á sögutíma. Af þeim sökum ætti að vera hægt að draga fram vit-
neskju um Sturlungaöld með gagnrýnum lestri á íslendingasög-
um.
Til frekari stuðnings eru heimildir um leiðir á nítjándu öld
notaðar. Þó svo að langur tími sé á milli Sturlungaaldar og nítj-
28