Sagnir - 01.06.2000, Blaðsíða 29

Tilvísanaskrá:
1 Þessi grein byggist á B.A. ritgerð höfundar: „Tónlistararfur íslendinga á myrkum
nýöldum og endurheimtun hans." BA-ritgerð í sagnfræði, 2000. Lbs.-Hbs.
2 Hið meinta hnignunartímabil stóð þó lengur eða allt fram á síðari hluta 19. aldar.
3 Grallarar, Graduale, eru messusöngsbækur en ekki sálmabækur. Munurinn felst í því
að grallaramir innihalda ekki aðeins sálmalög heldur allan messusöng. Hl messusöngs
heyrir m.a. tíðasöngur prests og tónun ásamt svömm djákna og safnaðar.
4 Páll Eggert Ólason: „Upptök sálma og sálmalaga í lútherskum sið á íslandi." Fylgirit
Árbókar Háskóla íslatids Háskólaárið 1923-1924. Reykjavík, 1924, bls. 28-29, 32 og 40.
5 Bjami Þorsteinsson: ÞjóÖlegt sönglífá íslandi aðfornu og nýju. Ágrip. Siglufjörður, 1931,
bls. 55-57. -Hallgrímur Helgason: Tónmenntasaga íslands. íslensk tónmenntaritun II.
Reykjavík, 1992, bls. 29-31. -Hallgrímur Helgason: íslenzkar tónmenntir. KvæÖalög, forsaga
þeirra, bygging og flutningsháttur. Reykjavík, 1980, bls. 41-46.
6 íslenzkar gátur, skemtanir, vikivakar og þulur II. íslenzkar skemtanir. Safnað hefur Ólafur
Davíðsson. Kaupmannahöfn, 1888-1892, bls. 261-265. -Hallgrímur Helgason: íslenzkar
tónmenntir, bls. 42.
7 Magnús Stephensen: Eftirmæli átjándu aldar eftir Krists hingaðburð,frá Eykonunni íslandi.
Leirárgörðum við Leirá, 1806, bls. 781.
8 Hallgrímur Helgason: Tónmenntasaga íslands, bls. 30-31.
9 Arngrímur Jónsson: Crymogæa. Þættir úr sögu íslands II. Reykjavík, 1985, bls. 148.
10 Bjami Þorsteinsson: íslenzk þjóðlög. Kaupmannahöfn, 1906-1909, bls. 33-36.
11 Eggert Ólafsson: Uppkast til forsagna um brúðkaupssiðu hér á landi. Heimildarit sögu-
spekingastiftis II. Þorfinnur Skúlason og Öm Hrafnkelsson bjuggu til prentunar. Hafnar-
fjörður, 1999, bls 26-27, 44 og 137-141.
12 Jón Espólín: íslands Árbækur í sögu-formi. VI. og VII. deild. Kaupmannahöfn, 1827 og
1828. Sjá VI. deild, bls. 129 og VII. deild, bls. 32.
13 Grout, Donald Jay og Palisca, Claude V.: A history of Western Music. 5. útgáfa. New
York, 1996, bls. 218-233 og 308.
14 Þar til sálmabókin 1801 kom út vom lögin að mestu skrifuð í hinum fornu kirkjutón-
tegundum með kóral eða mensural nótnaskrift. Þessi nótnaskrift og kirkjutóntegundim-
ar úreltust á meginlandi Evrópu um 1600 þegar þar var byrjað að nota dúr og moll kerf-
ið Því var það í raun og vem svo að þegar íslendingar taka upp það nótnakerfi sem þeir
nota næstu 200 árin er það að úreldast annars staðar í álfunni. Grout, Donald Jay og
Palisca, Claude V.: A history ofWestern Music, bls. 187-191.
15 Þetta kemur m.a. fram hjá Bjama Þorsteinssyni í riti hans Þjóðlegt sönglíf, bls. 27-28 og
Ólafi Davíðssyni í íslenzkum skemtunum, bls. 239.
16 Magnús Stephensen: Eftirmæli átjándu aldar, bls. 780.
17 Guðlaugur R. Guðmundsson: „Saga latínuskóla á íslandi 1552-1630." Cand. mag. rit-
gerð í íslandssögu. Reykjavík, 1964. Lbs.-Hbs., bls. 90-91.
18 Lbs.-Hbs. 1366,4to. skr. 1755. Appendix sem er stutt undirvísun um einfaldan söng eft-
ir síra Ólaf Brynjólfsson í Görðum á Akranesi, skrifað með hans hendi.
19 íslenzkar æviskrár frá landnámstímum til ársloka 1940 IV. Útgefendur Páll Eggert Ólason
og Jón Guðnason. Reykjavík, 1948-1952, bls. 33.
20 Samkvæmt frásögum Biskupa sagnanna var mikið og metnaðarfullt tónlistarlíf hér-
lendis á tíma kaþólsku kirkjunnar og þar má finna ítarlegar lýsingar á söng við kirkju-
legar athafnir.
21 Amgrímur Jónsson: Anatome Blefkeniana qua Ditmari Blefkenii viscera, magis præcipua, in
Libello de Islandia, Anno. MDCVII. edito, convulsa, per manifestam exenterati,
onem retexuntur. Hólar, 1612, bls. I 5v -1 6v.
22 íslensk bókmenntasaga II. Ritstjóri Vésteinn Ólason. Reykjavík, 1993, bls.
492-493.
23 Hammerich, Angul: Studier over islandsk musik. Særtryk af aarb. for
nord. oldkynd. og historie 1899. Kaupmannahöfn, 1900, bls. 32.
24 Hbs. Rask. 98, 8vo. skr. ca. 1650. Melodia. Nokkrir útlenskir tónar með
íslenskum skáldskap. Ritari óþekktur.
25 Jakob Benediktsson: Gísli Magnússon (Vísi-Gísli) Ævisaga, ritgerðir, bréf.
Reykjavík, 1939, bls. 1-3 og 36.
26 Jakob Benediktsson: Gísli Magnússon, bls. 84.
27 Loftur Guttormsson: „Á andlegu ferðalagi um evrópska menningu."
Frumkvöðull vísinda og mennta. Þórður Þorláksson biskup í Skálholti. Erindi
flutt á ráðstefnu í Skálholti 3.-4. maí 1997 í tilefni af þrjúhundruðustu ártíð
Þórðar biskups Þorlákssonar. Ritstjóri Jón Pálsson. Reykjavík, 1998, bls. 27-
43. Sjá bls. 27-29 og 36. -Helga Ingólfsdóttir: „„Því hann vildi sitt regal
hljóma láta í Skálholtskirkju."„ Sem niður margra vatna. Sumartónleikar í Skál-
holtskirkju 20 ára. Sumartónleikar í Skálholtskirkju og Collegium Music-
um, 1995, bls. 14-20. Sjá bls. 14-19.
28 Helga Ingólfsdóttir: „„Því hann vildi sitt regal hljóma"", bls. 14 og 19.
29 Horrebow dvaldi á íslandi á ámnum 1749-1751 við stjarnfræðilegar
mælingar, veðurathuganir og fleira fyrir Vísindafélagið í Kaupmanna-
höfn. Horrebow, Niels: Frásagnir um ísland. Steindór Steindórsson ís-
lenskaði. Reykjavík, 1966, bls. 10-11.
30 Horrebow, Niels: Frásagnir um ísland, bls. 251.
31 íslenski söngurinn er oft nefndur fimmundasöngur vegna þessa sér-
kenni hans.
32 Tónbilið á milli f- h er tritonus eða stækkuð femnd. Þetta tónbil er
einnig nefnt ,Diabolus in musica, eða tónskratti vegna þess hversu illa það
hljómar.
33 Jón Steingrímsson: Ævisaga síra Jóns Steingrímssonar eftir sjálfan hann I.
Guðbrandur Jónsson sá um útgáfuna. 2. útgáfa. Reykjavík, 1945, bls. 313-
315.
34 í því sambandi má meðal annars nefna þá Jón Árnason biskup í Skál-
holti 1722-1743, Stein Jónsson biskup að Hólum 1712-1739, Áma Álfsson
prest í Eydölum (um 1655-1737) og Þórð Jónsson (1672-1720) rektor í Skál-
holti og síðar prests á Staðastað. Islenzkar æviskrá I, III, IV og V. Sjá I, bls.
34-35., III, bls. 44., IV, bls. 351-352. og V, bls. 103-104.
35 Lbs.-Hbs. 1927, 4to.skr. 1742. Hymnodia Sacra. Ein hjartnæm andleg
söngbók skrifuð af séra Guðmundi Högnasyn í presti í Vestmannaeyjum.
36 Hallgrímur Helgason: Tónmenntasaga íslands, bls. 23.
37 Hallgrímur Helgason segir Jónas Helgason aldrei hafa talað um tónlist
á íslandi heldur alltaf sönglist þar sem engin hljóðfæri vom fyrir hendi og
allur tónlistarflutningur var í formi söngs. Hallgrímur Helgason: Tón-
menntasaga íslands, bls. 72-73.
38 Lagboði gefur til kynna hvaða lag má syngja við textann. Dæmi um
slíkt getur verið lagboðinn Gamli Nói við kvæðið Allir krakkar og öfugt
en sama lag er sungið við bæði kvæðin.
27