Sagnir - 01.06.2000, Blaðsíða 47
Reynt hefur veriö að lesa úr öðrum vísum sem skráðar eru í
Flateyjarannaál, sem Snjólfur nokkur kvað um Grundarbar-
daga, hverjir hafi verið fyrirliðar Eyfirðinga í bardaganum. Hef-
ur verið sett fram sú tilgáta að með orðunum „vard Þorsteins
vigr, vel long ok digr. með huerri hann, hugar prydi vann" sé átt
við Þorstein Eyjólfsson frá Urðum í Svarfaðardal.40 Það er þó
ósennilegt, því slíks stórmennis hefði örugglega verið óvéfengj-
anlega getið í annálum hefði hann verið viðriðinn bardagann.
Þorsteinn þessi varð síðar hirðstjóri og lögmaður og einn af
mestu höfðingjum 14. aldarinnar á íslandi.41
Litlir eftirmálar urðu af bardaganum þrátt fyrir alvarlegan
glæp Eyfirðinga. Að vísu vita menn ekki fyrir víst hverjir for-
sprakkar Norðanmanna voru í vígunum, en annálar minnast
ekki á nein vígaferli eða eftirmál fyrr en árið 1372. Það ár var
haldið þing í Spjaldhaga í Eyjafirði og þá fyrst tókst sunnlensk-
um höíðingjum og norskum hirðstjóra að fá bætur fyrir Smið og
menn hans. Um þær bætur úrskurðaði fyrrnefndur Þorsteinn
Eyjólfsson.42 Þetta gæti verið til marks um hve htla stjórn kon-
ungur hafði í raun á málum hér á landi fyrstu árin og áratugina
eftir lok þjóðveldisins.
Lokaorð
Eins og komið hefur fram urðu allnokkrar breytingar á stjórn-
kerfi landsins um miðbik 14. aldar. Hirðstjóraembættið varð
valdameira en áður, á kostnað sýslumannsembætta eða við
samruna embættanna. Auk þess komu til sögunnar svo nefnd-
ir leiguhirðstjórar, vegna peningavandræða hins erlenda kon-
ungs. Þessar breytingar virðast hafa valdið nokkrum óróa með-
al yfirstéttarinnar á Islandi sem braust meðal annars út með
nokkuð furðulegum hætti í Grundarbardaga.
Ef farið er nánar út í hvers vegna Grundarbardagi varð, er
nærtækast að leita svara við því hvers vegna Smiður Andrésson
hirðstjóri lét drepa Arna Þórðarson og tók jafnframt upp banda-
lag við Jón skráveifu. Mér virðist hann hafa tekið þá örlagaríku
ákvörðun fyrst og fremst til að sýna Norðlendingum fulla hörku
í þeirri deilu sem þar kom upp. Sennilega lét hann líka blekkj-
ast af tiltali Jóns sem hafði áður lent í rimmu við Árna og var
svarinn óvinur hans. Jón skráveifa sá þarna tækifæri til að slá
tvær flugur í einu höggi, losna við Árna og hefna fyrir sneypu-
för norður í land. Tvíeggja sverð frá i). eða 14. öld,famist í jörðu í Berjanesi í Landeyjum.
Að loknu drápi Árna héldu þeir Smiður og Jón norður í
Eyjafjörð og segja annálar frá hástemmdum yfirlýsingum sem
Smiður á að hafa látið frá sér fara um gilda bændur þar. Því
hefði hann kannski betur sleppt, enda urðu afleiðingarnar þær
að hann og margir manna hans voru drepnir á Grund, eins og
frægt er orðið.
Ekki virðist þó sem miklir eftirmálar hafi orðið af þessum al-
varlegu vígaferlum. Samtímaheimildir geta í engu um eftirmála
af bardaganum fyrr en árið 1372, en þá var haldið þing á Spjald-
haga £ Eyjafirði og þar fyrst voru greiddar bætur fyrir Smið og
menn hans. Þetta finnst mér athyglisvert í ljósi þess að Smiður
var hirðstjóri konungs á íslandi og ýmsir manna hans fremur
háttsettir. Eg tel að þessi litlu viðbrögð konungs séu til marks
um það hversu litla stjórn hann hafði í raun á ástandi mála hér
fyrstu áratugina eftir fall þjóðveldisins.
45