Nýtt Helgafell - 01.12.1958, Síða 7

FORSPJALL
93
afla, sem takast á um skiptingu þjóðar-
teknanna og stefnuna í efnahagsmálum,
getur aldrei tryggt þjóðfélaginu styrka og
heilbrigða stjórn. Reyni minni hluti þjóð-
arinnar að draga til sín sérstök fríðindi
fyrir atbeina óeðlilegs þingstyrks, mætir
hann fljótt andstöðu annarra sterkari afla
utan þings. Hætt er þá við, að reynt verði
að gera báðum til geðs og boginn spenntur
meira en hann þolir, en þannig fór, þegar
dreifbýlisþingstyrkur Framsóknar freistaði
með myndun vinstri stjórnarinnar að gera
helmingafélag við verkalýðshreyfinguna í
bæjunum.
Ef ráða á bót á þessu meini, verður hið
fyrsta að gera breytingar á kjördæmaskip-
un landsins, til þess að styrkja á ný vald
ríkisstjórnar og Alþingis. Atburðir síðustu
ára, hræðslubandalagið, vanmáttur vinstri
stjórnarinnar og niðurlæging Alþingis, hafa
loks skapað pólitískar aðstæður, sem gera
það unnt, að leita viðunandi lausnar á þessu
vandamáli.
Kosningakerfið er einn af hornsteinum
stjórnkerfis hvers lýðræðisríkis.
Miklu varðar því fyrir framtíð þjóðarinn-
ar, að endurskoðun kjördæmaskipunarinn-
ar takist giftusamlega til, svo að um hana
þurfi ekki að vera sífelldar deilur í fram-
tíðinni, fremur en aðra þætti stjórnkerfis-
ins.
Að vísu er eðli málsins samkvæmt ekki
þess að vænta, að breytingu kjördæma-
skipunarinnar verði komið fram án hat-
ramlegra pólitískra átaka. Til þess snertir
það of náið hagsmuni byggðarlaga, flokka
og einstakra þingmanna. Vegna þess, að
búast. má við óvæginni andstöðu, er enn
meiri nauðsyn, að þeir flokkar, sem að
breytingunni ætla að standa, sýni stillingu
og hófsemi.
Enn er lítið vitað, hverjar fyrirætlanir
ríkisstjórnarinnar eru í kjördæmamálinu,
að öðru leyti en því, að hún mun vilja láta
skipta, landinu í nokkur stór kjördæmi, og
hafa auk þess uppbótarþingmenn. Um af-
stöðu Sjálfstæðismanna, sem styðja munu
ríkisstjórnina í þessu máli, eru helztu heim-
ildir upplýsingar Tímans, þar sem sagt er,
að tilgangurinn sé að skipta landinu í átta
stór kjördæmi. Þessar tillögur benda ekki
til þess að fara eigi svo geyst, að af þurf'i
að hljótast langvarandi illdeilur og hatur
milli flokka. Þvert á móti er það ókostur
tillagna Sjálfstæðismanna, eins og þær eru
birtar í fyrrgreindri heimild, að of mikið
tillit virðist tekið til núverandi þingmanna-
fjölda í einstökum landshlutum, svo að
kjósendafjöldi á þingmann í einstökum
kjördæmum verður eftir sem áður mjög
misjafn.
Tvímælalaust er, að skipting landsins í
fáein stór kjördæmi með hlutfallskosning-
um er eina leiðin, sem nú er fær til lausnar
þessu vandamáli. Skipting landsins í ein-
tóm einmenningskjördæmi væri vafalaust
miklu líklegri til að tryggja sterka meiri-
hlutastjórn, og hún mundi stuðla að mynd-
un tveggja flokka kerfis. Hins vegar hafa
einmenningskjördæmi, sem eru eins lítil og
þau hljóta að vera hér á landi, marga
ókosti. Reynslan sýnir, að þau hafa í för
með sér óhóflegt kjósendadekur og hreppa-
pólitík á Alþingi. Það sem úrslitum veldur
er þó hitt, að engin líkindi eru til, að minni
flokkarnir fáist nokkurn tíma til að sam-
þykkja kjördæmaskipun, sem hlýtur að
þurrka þá út eða neyða þá til að sameinast
öðrum flokkum.