Flóra: tímarit um íslenzka grasafræði - 01.01.1963, Page 155

að hin ferarma hár seni eru innan á blöðruveggnum taki upp næring-
arefnin úr innihaldi blöðrunnar, en sannað er það ekki.
Þá er mikið vandamál að útskýra, hvað orsaki lágþrýstinginn í
blöðrnnni, þegar hún er spennt. En eftir að vatn hefur streymt inn í
hana og jafnað þrýstinginn, eins og sagt var frá áðan, fellur lokan aft-
ur þétt upp að þreskildinum sem fyrr. F.ftir nokkra stund hefur aftur
myndazt lágþrýstingur í henni, og veggirnir fullspenntir, eins og áð-
ur. Plantan hlýtur því á einhvern hátt að geta dælt vatni út úr blöðr-
unni á skömmum tíma, og það jafnvel á móti dálitlum þrýstingi, eða
þar til spennukraftar veggjanna og hinir óþekktu dælukraftar ná jafn-
vægi. Það jafnvægi helzt svo, þangað til aftur er komið nógu harka-
lega við broddana, að lokan opnast að nýju.
Ýmsir hafa gert tilraun til að skýra þennan vatnsflutning. Einna
nýstárlegust er sú skýring, að hér séu
elektróosmótiskir kraftar að verki.
Skal það nú skýrt nokkru nánar.
Þegar eggjahvítuefni eða ýmis önn-
ur lífræn efni eru í vatnsupplausn,
hafa þau oftast jákvæða eða neikvæða
rafhleðslu gagnvart vatninu. Hún
kemur oftast fram við það, að hinar
stóru sameindir þessara lífrænu efna
kljúfa frá sér rafhlaðnar íonir, eða
draga ákveðnar íonir til sín. Flest líf-
ræn efni fá í vatni neikvæða hleðslu,
en þó er það háð sýrustigi vatnsins. Ef
settir eru rafpólar í upplausnina, safn-
ast því lífræn efni fremur að pósitíva
skautinu, en við negatíva skautið verð-
ur hreinna vatn. Ef hið lífræna efni er
haft óhreyfanlegt, þannig að það
niyndi t. d. gleypan vegg í U-rörinu,
getur það ekki hreyfzt í áttina til posi-
tíva skautsins, en vatninu er eftir sem
aður greiður gangur til negatíva
skautsins. Vatnssúlan stígur því þeim
niegin. Þessi flutningur vatnsins frá
anóðunni til katóðunnar gegnum
veggi úr elektrónegatívu efni
nefnist elektróosmósi (sjá 3. rnynd).
TÍMARIT UM JSLENZKA GRASAFRÆÖI - FlÓra 149
3. mynd. a) llafhlaða. b) Neikvœtt
skaut. c) Jákvætt skaut. d) Veggur i
glasinu úr lifrænu, gleypu og elek-
tróneikvrcðust efni. Elektróosmósi
veldur þvi, að vatnið sligur hærra
við neikvæða skautið en hið já-
kvœða.(Sjá nánari skýringar i texta)