Félagsbréf - 01.07.1957, Blaðsíða 96

a4
PÉLAGSBRÉF
anum sléttist úr þjóðfélaginu, eins og risavaxinn þúfnabani hafi ætt
yfir það. Sléttlendið er ekki Iiollt liugarsportinu, vegna þess að ein-
staklingurinn hlýtur alltaf að verða efniviðurinn, en ekki bæjar-
útgerðin. Svipleysið verður því örlög manna og menningar, þar sem
einstaklingurinn er tæplega meira en nafn á spjaldskrá ríkisins.
Þetta svipleysi stefnir liugarsportinu í beinan voða og algjöran, þegar
rithöfundum er fvrirskipað að hafa einhverja þjóðholla stefnu að
megin sjónarmiði. Þjóðholl stefna í þessuin tilfellum, hlýtur alltaf
að vera í þágu valdhafanna liverju sinni, og rithöfundurinn er þá
ekki orðinn annað en málpípa einhverrar stjómmálastefnu.
Hérlendis hefur þúfnabani alhliða þjóðnýtingar stöðugt verið á
ferðinni síðustu áratugina, engu síður en í öðrum norrænum löndum.
Lífsskilyrði almennings iiafa batnað og það er gott. En ineð aukn-
um afskiptum ríkisvaldsins og skipulagningu, hefur skipulagssýkill-
inn komizt í listirnar og sett sitt dauðamark á þær. Að erlendri fyrir-
inynd er búið að skipa þeim í stefnur og form, sem síðan berjast í
gegnum málssvara sína innbyrðis og listamaðurinn liættir brátt að
liugsa eins og frjáls maður og fer að tala í stefnum og formum. Þannig
sléttir þúfnabaniim einnig úr listunum, engu síður en úr einstakl-
ingnum, eftir að búið er að lögskipa framtak hans, og allt verður
ákaflega slétt og fellt og viðurkennt og komið á spjaldskrá. Þú sérð
á þessu, að þótt vaxandi sósíalismi sé kannski góður fyrir fólkið, þá
er hann óhollur listum, eins og yfirleitt allt skipulag, en í moldviðri
þess lilýtur alltaf að vera erfitt fyrir ungan rithöfund að halda hugs-
un sinni frjálsri.
Bræðaþjóðir okkar á Norðurlöndum, sem hafa þróað með sér
samhyggju lengur en við, geta orðið nokkrir vegvísar okkar til flat-
neskjunnar. Með Hamsun lauk mikluni kapítula í bókmenntum Noregs.
Síðan hafa verið uppi rithöfundar í Noregi, sem við eigum að lesa
vegna tengsla okkar við þessa þjóð, þótt við myndum ekki forvitn-
ast um þá, ef þeir skrifuðu bækur í Indlandi. Verkamannaflokkur-
inn liefur farið með völd í Noregi í tuttugu og tvö ár. Hamsun þrosk-
aðist fyrir þann tíma. Sigurd Höel var vaxinn úr grasi, áður en farið
var að nota spjaldskrá að einhverju gagni í Noregi. Síðan gerist það,
að Agnar Mykle vill rísa upp og mótmæla atgangi þúfnabanans. Hann
liefur kannski lialdið að liann væri að liugsa eins og frjáls maður,