Sveitarstjórnarmál - 01.02.1988, Side 13

KYNNING SVEITARFÉLAGA
Minnisvarði um Koiiabúðafundi var
afhjúpaður á þingstaðnum við Músará
hinn 3. ágúst 1979. Myndin sýnir sam-
komugesti.
Árangurinn var lengi varðveittur í Flat-
eyjarsafni, nú í Landsbókasafni, hin miklu söfn
Gísla um sögu Flateyjar og annarra byggða við
Breiðafjörð.
Ekki var hér látið staðar numið. Framfaraleg-
atið gekkst fyrir stofnun Flateyjar framfara
stofnlega bréflega félags („félagsins með langa
nafnið”) árið 1841, en félagsmenn í þeim
samtökum tóku að sér að rita um þau efni, sem
efst voru á baugi. Ritgerðunum var síðan dreift
milli félagsmanna og þær ræddar. Félagsmenn
voru flestir 33, þriðjungur þeirra var úr Dölum
og af Ströndum og Snæfellsnesi. Afgangurinn
var úr Barðastrandarsýslu, einkum úr austur-
sýslunni. Félagið gaf út tímarit á árunum 1847 til
1855, Gest Vestfirðing. Sami hópur stóð að baki
þingmálafundum þeim, sem haldnir voru á
hinum forna vorþingsstað Vestfirðinga við Mús-
ará í landi Skóga í Þorskafirði, Kollabúðafundum,
á árunum 1849 til 1868.
Aldan frá Flatey breiddist út. Fyrsta almenn-
ingslestrarfélag landsins var stofnað í Gufu-
dalshreppi 1843. Lestrarfélag Tröllatungu- og
Fellssafnaða var stofnað árið 1845 og lestrar-
félög í Múlahreppi, Sauðlauksdalsprestakalli og
í Önundarfirði fjórum árum síðar. Lestrarfélag
hafði að vísu verið stofnað í Helgafellssveit árið
1841, en að því stóðu einkum tveir einstakl-
ingar. Sá háttur var einkum á hafður í lestrar-
félögum þessum að láta nýjar bækur ganga um
félagssvæðið sveitarenda á milli. Líkur benda
til, að bókakostur hinna fyrstu lestrarfélaga hafi
einkum verið bækur um hagnýt efni og
stjórnmál. Þær kunna því að hafa vakið þann
stjórnmálaáhuga, sem var svo ríkur á svæðinu
um miðbik 19. aldar, eða a.m.k. viðhaldið
honum. Bækurnar úr lestrarfélaginu kynnu að
hafa verið fyrstu kynni manna á borð við Ara
Jónsson Arnalds og Björn Jónsson, síðar rit-
stjóra og ráðherra, af Jóni Sigurðssyni forseta
og stefnu hans í sjálfstæðisbaráttunni. Annars
voru íbúar í austurhluta Barðastrandarsýslu, líkt
og annars staðar á Vestfjörðum, hinir
einörðustu stuðningsmenn Jóns forseta, en
töldu sig þó fullkomlega hæfa til þess að
rökræða sjálfstæðismálið við hann í bréfum
sínum, t.d. Björn Arnfinnsson, bóndi á Kletti í
Kollafirði. Sömu menn stóðu síðan að brennu á
einu tölublaði af Norðra á Kollabúðafundi árið
1856, en þar höfðu birzt greinar um þá nafnana,
Jón forseta og Jón ritstjóra Guðmundsson, sem
ómaklegar þóttu. Jafnframt sögðu þessir menn
Norðra upp, og missti blaðið þá um 300
áskrifendur. Það var ekki sama, hvernig rökrætt
var við forseta eða hverjir gerðu slíkt. Reyk-
nesingar söfnuðu fé á árunum 1855 - 1856 að
frumkvæði Ólafs Johnsens, prests á Stað, og
sendu Jóni, en þeir þökkuðu honum öðrum
fremur, og með réttu, að verzlunin var gefin al-
frjáls í apríl 1855. Þá átti forseti í miklum
fjárhagsörðugleikum. Undirtektir um fjársöfn-
un honum til handa í öðrum byggðarlögum voru
dræmar.
Á skáldaþingi
Austur-Barðastrandarsýsla hefur fóstrað
mörg ljóðskáld og rithöfunda. Þar er hlutur
SVEITARSTJÓRNARMÁL 7