Milli mála - 01.01.2010, Blaðsíða 13

Perceval (Parceval) en sá síðari gauvain (Valven) sem er einn af
riddurum hringborðsins svonefnda. Hér verður einkum staldrað við
þá viðleitni höfundar að gera skáldverk sitt trúverðugt, þótt ekki sé
um sögulegan sannleik að ræða heldur merkingarlegan. Dregnar
verða fram nokkrar af þeim breytingum sem urðu á verkinu þegar
því var snúið úr fornfrönsku á norrænu á síðari hluta 13. aldar og
spurt hvaða áhrif þær höfðu á móttökur þess og merkingu.7
I
Talið er að Sagan um gralinn hafi verið eitt þeirra frönsku bók-
menntaverka sem þýdd voru í noregi á síðari hluta 13. aldar í stjórnar -
tíð Hákonar gamla Hákonarsonar (1217–1263) eða sona hans.
umtalsverðum fjölda erlendra rita var þá snúið á norrænu.8 Þó er erfitt
að segja með vissu hvort Hákon konungur hafi í raun látið þýða öll þau
verk sem honum eru tileinkuð.9 Fimm riddarasögur sem eignaðar eru
Chrétien de Troyes hafa varðveist á frönsku. Þrjár þeirra voru þýddar
á norræna tungu: Erec og Enide sem hlaut nafnið Erex saga, Ívan eða
ljónsriddarinn sem kölluð er Ívens saga og að lokum Perceval eða
Sagan um gralinn sem skiptist sem fyrr segir í Parcevals sögu og
Valvens þátt. Þýðingin á Parcevals sögu og Valvens þætti hefur
varðveist í mjög heillegri mynd í íslensku handriti frá um 1400.10 Eins
ÁSDÍS r. MagnúSDÓTTIr
13
7 Þegar vísað er í ljóðlínur franska frumtextans er stuðst við útgáfu Daniels Poirion í Chrétien
de Troyes, Perceval ou le Conte du Graal, Œuvres complètes, París: gallimard, 1994, bls.
783–911. Einnig er stuðst við nýja þýðingu á verkinu, sem fylgir útgáfu Daniels Poirion:
Chrétien de Troyes, Perceval eða Sagan um gralinn, þýð. Ásdís r. Magnúsdóttir, reykja -
vík: Hið íslenska bókmenntafélag, 2010.
8 Sjá til dæmis Jürg glauser, „romance (Translated riddarasögur), A Companion to Norse-
Icelandic Literature and Culture, útg. rory McTurk, Oxford: Blackwell, 2005, bls.
372–387. gott yfirlit má einnig finna í kaflanum „Hefðin auðgast – þýddar riddarasögur“
eftir Torfa H. Tulinius í Íslenskri bókmenntasögu, ritstj. Vésteinn Ólafson, reykjavík: Mál
og menning, 2. bindi 1993, bls. 195–217.
9 Sverrir Tómasson, „Hvenær var Tristrams sögu snúið?“, Gripla, 1/1975, bls. 47–78.
10 Stockholm Perg. 6 4to, royal Library, Stockholm; handrit frá 17. öld (aM 179 fol., aM
181a fol., add. 4859 fol.) eru öll frá Stock. Perg. 6 4to. Brot af textanum hefur varðveist í
handriti frá um 1350 (nkS 1794b 4to), Konunglega bókasafnið, Kaupmannahöfn; Parcevals
saga, Norse Romance, 3 bindi, útg. Kirsten Wolf, Cambridge: D.S. Brewer, 1999, hér 2.
bindi, bls. 105. Í þessari útgáfu er einnig að finna enska þýðingu textans.
Þótt Parcevals saga hafi – eins og Erex saga og Ívens saga – haft bæði bein og óbein áhrif
á höfunda frumsömdu riddarasagnanna hafa ekki varðveist rímur um þá félaga Parceval og
Valven. Þar urðu rólant og kapparnir fræknu úr Rúnzivals bardaga hlutskarpari.
Milli mála 2011_Milli mála 1-218 6/28/11 1:38 PM Page 13