Stígandi - 01.10.1944, Page 32

270
HINN ÓÞEKKTI HERMAÐUR
STÍGANDI
okkar fjölgar. Margir óttast, að við séum að ala hér upp þjóð, sem
leggur mælikvarða peninganna á flesta liluti. Með Gullveigu hélt
óhamingjan innreið sína í ríki guðanna. Peningarnir eru góðir
jrjónar, en hættulegir húsbændur, og í ríki peninganna, ríki eigin-
girninnar fæðast engar hetjur.
Það, sem einkennir mjög hina síðustu tírna, er óvenjulega skjót
röð stórfenglegra atburða. Mannkyn allt spyr með eftirvæntingu:
Hvað kemur næst? Ungir og aldnir lilusta með eftirvæntingu og
oft kvíða eftir hinum stórbrotnu tíðindum að utan. Það er eins og
einhver ómótstæðilegur kraftur togi hugina í eina átt, út á við.
Ekkert þykir fréttnæmt, sem gerist hið innra. Þeir atburðir, sem
þar gerast, eru svo smáir, að þeir hverfá í skugga hinna. Ég veit
ekki, hvort menn hal'a gert sér grein l’yrir þcirri menningarlegu
hættu, sem hér er í uppsiglingu. Líf manna er samanslungið úr
óteljandi smámunum, hversdagslegum atburðum og hversdags-
legum skyldum, og það er ekki hægt að hlaupa frá þeim, án þess
að eyða verði í þá þróun, sem mannlegu lífi er ætlað að taka, og
ég held, að það þurfi engan spámann eða sjáanda til að verða þess
var, að þessi flótti hugans út á við er farinn að losa um mörg bönd,
sem áður voru traust. Lítilsvirðing á smámununum er upphaf
rótleysis. Sá, sem kann ekki að meta augnablikið, lærir aldrei að
fara vel með tímann. Maðurinn, sem fyrirlítur eyrinn eða krón-
una, kann aldrei með fé að fara. Maðurinn, sem fyrirlítur hin
smærri lilutverk og skyldur, er ekki líklegur til að verða trúr liin-
um stærri. Og ég verð að segja, að ég óttast, að sti kynslóð, sem nú
er að alast upp, sé einmitt að mótast af þessu viðhorfi til líðandi
stundar. Stóru atburðirnir geta verið eins og nokkurs konar krydd
á hversdagsleikann, en hið einfalda og óbrotna líf er nú samt,
jregar öll kurl koma til grafar, þið eftirsóknarverðasta í öllum sín-
um einfaldleik og fjölbreytni í senn. Lífið fær ekki ljóma sinn og
gildi að utan. Það fer eftir því, með hvers konar augum við liorf-
um á dásemdir þess, og hvers konar eyrunr við hlustum á tóna
þess. Þess vegna verðum við að varðveita hina innri sýn okkar,
ekki síður en hina, sem út á við snýr, ef við eigum ekki að bíða
við Jrað menningarlegt tjón.
Og eitt er víst: Menning okkar og farsæld, siðmenning fram-
tíðarinnar, verður að miklu leyti komin undir því, hvaða mat við
leggjum á þessa hluti. Hvaða mat við leggjum á manngildið.
Hvaða mat við leggjum á hetjulundina. Á meðan almenningur
hyllir hermennsku og herfrægð, verða til stríð, með allri þeirri