Stígandi - 01.04.1945, Síða 77

STÍGANDI
BÚENDATAL SANDS í AÐALDAL
171
Þessi Þórður Helgason, er býr á öllum Sandi 1703 með konu
sinni, stálpaðri dóttur og íjórum vinnukonum, er án efa sá hinn
fyrri Þórður á Sandi, er Þorlákur Jónsson á að hafa talað um, að
vitni Jóns Árnasonar og Halldórs Þorgiímssonar, þ. e. sá maður,
er átti að hafa búið þar ncestur Arnþóri. Nú er liann 44 ára 1703.
Má því ætla, að hann hafi verið við búskap um 20 ár. Hafi hann
nú byrjað búskap á Sandi og tekið við jörðinni af Arnþóri, gæti
það hafa verið um 1683 í fyrsta lagi, en fullt svo líklegt er, að
það hafi veiið heldur seinna, um 1686, með hliðsjón þess, að Vil-
borg, einbirni Jieirra hjóna, fæðist ekki fyrr en nm 1690. Ætti
því að mega staðhæfa, með skírskotun til frásagnar Þorláks Jóns-
sonar, að Arnþór hafi á Sandi búið til 1683—86, livort sem hann
hefir fallið frá um þær nrundir eða lifað lengur, þótt dáinn væri
hann 1703.
Þegar hér er komið sögu, berst mér í hendur í Narfastaðaskjöl-
um tíundarlisti Helgastaðahrepps, skrásettur um krossmessu
haustið 1688. Dýrmætt plagg! Hér er búendaskrá alls hreppsins,
15 árum eldri en hið almenna manntal 1703. Sé nú litast um
hjá systkinum þeim, er hér liafa einkum verið gerð að umtals-
efni, Elínu og Arnþóri, kemur í ljós, að á Fjalli býr Helgi Illuga-
son, en konu hans getur vitanlega ekki. Á Sandi grípur maður
enn í tómt, livað Arnþór snertir. Þar búa Þórður og Tómas. Þetta
eru án alls efa bræðurnir Helgasynir, Þórður, sem fyrr getur, og
Tómas, er býr á Sílalæk 1703, þá 39 ára og því 5 árum yngri en
Þórður. Árið 1688, er þeir búa saman á Sandi, er því Tómas að-
eins 24 ára og Þórður 29 ára, sennilega nýteknir við jörðinni af
Arnþóri. Er hér sönnun þess, að Þórður muni hafa búið á Sandi
frá öndverðu, því að hér er fengin vissa fyrir 15 áruin af þeim
20, er hæfilegt þótti að áætla, að hann hefði \ ið búskap fengizt
fyrir 1703.
„Þá er eftir þyngst livað er“ — á metunum. í Árnasafni í Kaup-
mannahöfn fannst fyrir stuttu skjal nokkurt, sem sarnið er á
Héðinshöfða 24. maí 1680.1) Það er undirritað af 16 mönnum,
lærðum og leikum, án þess þó að stöðu eða heimilisfangs nokk-
urs þeirra sé getið. Leikmennirnir munu vera í röð betri bænda.
Af þeim eru að minnsta kosti 4 úr Helgastaðahreppi, allir úr
Aðaldal. Þeir eru þessir:
1) Þessar upplýsingar eru frá Braga Sveinssyni ættfræðingi, er mun hafa Lekið
afrit af þessu skjali. I. I.