Læknablaðið - 15.05.2004, Blaðsíða 66

UMRÆÐA & FRÉTTIR / SAMSKIPTI LÆKNA OG LYFJAFYRIRTÆKJA
Auðmýkjandi og andlega heilsuspíllandí?
Viðbrögð lækna við skeleggri ritstjórnargrein um samskipti lækna og lyfjafyrirtækja
Ritstjórnargrein
Sigurbjörns Sveinssonar
formanns Læknafélags
Islands í síðasta tölu-
blaði Læknablaðsins
(Læknablaðið 2004; 90:
293) vakti verðskuldaða
eftirtekt enda fjallaði
liann þar um samskipti
lækna og lyfjafyrirtækja
sem notið hafa mikillar
athygli í fjölmiðlum.
Greinin bar fyrirsögn-
ina „Mál er að linni“ og
í henni hvatti formaður-
inn til þess að tengsl
risnu og fræðslu lækna
yrðu rofin enda væru
þau „í senn auðmýkj-
andi og andlega heilsu-
spillandi“, að því
ógleymdu að þau gætu
að nauðsynjalausu
valdið trúnaðarbresti
milli lækna og almenn-
ings.
Læknablaðinu lék
hugur á að vita hvað
læknum þótti um þessi
skrif formanns síns og
leitaði því til tveggja
forystumanna sér-
greinafélaga, Elín-
borgar Bárðardóttur
formanns Félags ís-
lenskra heimilislækna
og Runólfs Pálssonar
formanns Félags ís-
lenskra lyflækna, og
Arnórs Víkingssonar
formanns Fræðslu-
stofnunar lækna. Birt-
ast svör þeirra hér í
opnunni.
Hrindir af stað nauðsynlegri
umræðu meðal lækna
fGrein Sigurbjöms Sveins-
sonar, forntanns Læknafé-
lags íslands, í Læknablað-
inu er tímabær í ljósi þess
-------------—-—------- að á undanförnum árum
hefur verið vaxandi umræða í samfélaginu vegna
samskipta lækna og lyfjafyrirtækja. Einnig hefur
verið talsverð untræða meðal lækna um þetta mál.
Læknar og lyfjafyrirtæki hafa það sameiginlega
markmið að stuðla að framförum í læknavísindum
og hefur samstarf þeirra leitt til þróunar lyfja sem
hafa stórbætt meðferð margra sjúkdóma. Því er
ekki óeðlilegt að læknar og lyfjaiðnaðurinn sameini
krafta sína varðandi fræðslu- og vísindastarfsemi.
Á hinn bóginn hafa læknar og lyfjafyrirtæki hags-
muni og skyldur sem ekki fara alltaf saman því
frumskylda lækna er að gæta hagsmuna sjúklinga
sinna og samfélagsins en fyrirtækin hafa það tak-
mark að skila sent mestum hagnaði. Þetta veldur
augljóslega hættu á hagsmunaárekstrum í sam-
skiptum þessara aðila.
Eg get tekið undir með formanni LI að fræðslu-
starf sem lyfjafyrirtæki skipuleggja fyrir lækna sé
óæskilegt þar sem það getur haft tilhneigingu til að
vera hlutdrægt. Einnig er ég sammála því að risna
eða gjafir sem læknar þiggja frá lyfjafyrirtækjum
séu almennt ekki við hæfi því slíkt gæti dregið úr
trausti almennings til lækna. Hins vegar tel ég ekk-
erl mæla gegn því að lyfjafyrirtæki styrki fræðslu-
starfsemi á vegum lækna eða fagfélaga þeirra ef
þess er gætt að skipulag, innihald fræðsluefnis og
flutningur sé í höndurn þeirra sjálfra, án íhlutunar
frá fyrirtækjum. Eg tek einnig undir með formanni
LI að auka þurfi hlut fagfélaga lækna og opinberra
styrkveitinga í fjármögnun fræðslustarfsemi til að
stuðla að auknu sjálfstæði lækna á þessum vett-
vangi. Opinbert fé til þessa málaflokks mun þó
seint geta staðið undir fræðslustarfsemi og sí-
menntun lækna og því tel ég mikilvægt að þeirri
ágætu samvinnu sem ríkt hefur milli lækna og lyfja-
fyrirtækja á þessu sviði verði fram haldið.
Margir læknar hafa haldið því fram að samskipti
þeirra við lyfjafyrirtæki hafi engin áhrif á ávísana-
venjur þeirra og álíta samning milli LI og Samtaka
verslunarinnar veita nægilega leiðsögn. Nýlegar
rannsóknir benda þó til að móttaka gjafa frá lyfja-
fyrirtækjum geti haft áhrif á ákvarðanir lækna við
meðferð sjúklinga. Eins og önnur fyrirtæki þurfa
lyfjafyrirtæki að koma framleiðslu sinni á framfæri.
Afar mikilvægt er að um lyfjakynningar gildi reglur
sem tryggja að þær séu ábyrgar, óvilhallar og lausar
við að vera áróðurskenndar. Auk þess verða lækn-
ar sjálfir að búa yfir faglegri færni til að meta slíkar
upplýsingar sem og aðrar læknisfræðilegar upplýs-
ingar á gagnrýninn hátt. Læknar hafa einnig greið-
an aðgang að vönduðum, hlutlausum upplýsingum
um lyf og er þýðingarmikið að þeir byggi á slíkurn
upplýsingunt í starfi sínu. Loks er útgáfa klínískra
leiðbeininga með umfjöllun um skynsamlega lyfja-
notkun gagnleg fyrir lækna.
Leiðbeiningar urn samskipti lækna og lyfjafyrir-
tækja sem er að finna í Samningi LÍ og Samtaka
verslunarinnar frá árinu 2000 eru ekki nægilega
sértækar að mínu mati. Samtök lækna víða um
heim hafa sett fram skýrar reglur og leiðbeiningar
um hvernig þessum samskiptum skuli háttað. í
umfjöllun American College of Physicians-Ameri-
can Society of Internal Medicine urn þetta málefni
sem birtist í Annals of Internal Medicine árið 2002,
var annars vegar fjallað um samskipti lyfjafyrir-
tækja við einstaka lækna og hins vegar urn sam-
skipti þeirra við kennslustofnanir og fagfélög
lækna. Þar eru settar frant skýrar leiðbeiningar um
samskipti í tengslum við lyfjakynningar, fræðslumál
og vísindastarfsemi. Á sama hátt verður að gera
ríkar kröfur lil að lyfjafyrirtæki fylgi reglum um
vandaða starfshætti við markaðssetningu lyfja. Víða
erlendis finnast reglur um starfshætti lyfjafyrir-
tækja sem kveða fastar á um samskipti lækna og
lyfjafyrirtækja en samningur LÍ og Samtaka versl-
unarinnar gerir. Nefna má að í Frakklandi hafa ver-
ið sett lög uni þessi samskipti.
Þannig tel ég að formaður LÍ hafi með grein
sinni hrint af stað nauðsynlegri umræðu sem ætti að
verða læknum og lyfjafyrirtækjum til hagsbóta.
Undirritaður telur mikilvægt að Læknafélag
Islands og fagfélög lækna fjalli um samskipti lækna
og lyfjafyrirtækja á vandaðan og ítarlegan hátt og
setji fram skýrar leiðbeiningar um hvernig þessum
samskiptum skuli háttað.
Runólfur Pálsson
formaður Félags íslenskra lyflækna
430 Læknablaðið 2004/90