Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2002, Síða 21

JAFNRÉTTIÁN FEMÍNISMA, PÓLITÍK ÁN FRÆÐA?
tengjast umheiminum beint og óbeint, einkum Sameinuðu þjóðunum,
svo og EvTÓpusambandinu gegnum EES-samninginn og þátttöku Is-
lands í framkvæmdaáædun ESB um jafnréttismál. Það er mikilvægt í
þessari umræðu að muna forsögu hins opinbera jafnréttisstarfs. Opinber
jafnréttispóbtík kom ekki til af sjálfu sér og hún fæddist ekki innan kerf-
isins. Ahersla samtímans á aðgerðir í þágu kynjajafnréttis, hvort sem er
innan SÞ og yfirþjóðlegra stofnana eða einstakra ríkisstjóma er afrakst-
ur femínískra hreyfinga, kvennahreyfinga og annarra frjálsra félagasam-
taka kvenna (e. non-govemmental organisations), sem þrýstu á um stofn-
anavæðingu og alþjóðlega viðurkenningu á mannréttindabaráttu kvenna
(Berkovitch 2000). Sumir vilja tala um hið opinbera jafhréttisbatterí sem
stofnanavæddan femínisma. Við látum réttmæti þess liggja milli hluta,
en hugsunin að baki er sú að opinber jafhréttisviðleitni sé skilgetinn af-
rakstur femínískra hræringa.
Jafhréttisstefhu Evrópusambandsins, sem er í takt við stefnu SÞ, hef-
ur verið skipt upp í þrjú tímabil, en þau eru meginreglan um jafnan rétt
og bann við mismunun (e. equal treatment), sértækar aðgerðir (e. positive
eða affirmative action) og samþættingu (e. mainstreaming) (Rees 1998).
Þessar áherslur hafa sett mark sitt á opinbert jafnréttisstarf í hinum vest-
ræna heimi og víðar (Woodward 2001).
Jafn réttnr og bann við mismunun
Aherslu ESB fyrir jöfnum tækifærum má rekja allt aftur til 119. greinar
Rómarsáttmálans frá 1957, sem gerir ráð fyrir sömu launum fyrir karla
og konur fyrir sömu vinnu. Þetta ákvæði er innblásið af hefðbundnum
frjálslyndishugmyndum um jafnrétti og borgararéttindi. Þetta var einnig
inntakið í borgaralegum femínisma. Aherslan er á hinn altæka einstakl-
ing og að allir séu meðhöndlaðir eins, óháð kynferði. Þessi áhersla er
kynblind svo lengi sem hún tekur ekki mið af kynjamismun og mismun-
andi forsendum karla og kvenna, og hún er einnig stéttablind að því
marki að hún horfir fram hjá stéttakúgun. Þetta sjónarmið megnaði að
ryðja úr vegi lagalegri útilokun kvenna frá samfélagsþátttöku, eins og
vikið var að í kaflanum um femínisma. En það hefur ekki náð að takast
á váð þá óbeinu og merkingarbæru mismunun sem felst í þvá að hin sam-
félagslegu kerfi eru sniðin að körlum og forsendum þeirra, þ.e. menn-
ingarleg gildi sem í raun fela í sér jákvæða mismunun til handa körlum.
!9