Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2002, Side 79

SlGRÍÐUR ÞORGEIRSDÓTTIR
Um meintan dauða femínismans
Stórorðar yfirlýsingar um dauða ýmissa stefna og strauma í fræðilegri jafnt
sem pólitískri umræðu eru algengar um þessar mundir. Oftast er undir
hælinn lagt hvort slíkir dómar rætast. Iðulega tjá þeir fýrst og fremst óþol
gagnvart viðkomandi stefnu sem oftar en ekki byggir á fáfræði og fordóm-
um. Femínisminn er ein þessara stefna sem oft eru sagðar dauðar og get-
ur sá skapadómur haff margvíslega merkingu. Ymist er átt við að hlutverki
hans sé lokið, að hann sé lítt gagnlegt viðhorf í þágu ffæða eða jafnréttis-
aðgerða, eða að hann sé hundleiðinleg lífsafstaða þröngs hóps kvenna, ef
ekki beinlínis hættuleg hugmyndafræði sem þurfi að kveða í kútinn.
I fyrri hluta þessarar greinar verða slík neikvæð viðhorf til femínisma
rædd, eins og þau birtast í völdum dæmum úr dægurmálaumræðu fjöl-
miðla og í bókmenntum. Tilgangurinn með því að reifa þessi dæmi er að
varpa gagnrýnu ljósi á femínisma sem pólitískt og fræðilegt fyrirbæri,
svara að einhverju leyti ásökunum á hendur honum og velta fyrir sér
framtíð hans. Umfjöllun um léttvæga og oft óígrundaða gagnrýni á fem-
ínisma í f\Tri hluta greinarinnar er því aðfari þess að velta fyrir sér heim-
spekilegum forsendum hinnar fræðilegu femínísku nálgunar. Forsendur
femínískrar gagnrýni eru skilgreiningar á kynjamismun eða á þeim eig-
inleikum eða aðstæðum sem aðgreina konur sem hóp frá körlum. I fram-
haldinu verður því beint sjónum að þungvægari gagnrýni sem hinn
fræðilegi femínismi samtímans hefur sætt. Það er gagnrýni sem kom upp
innan þeirra femínísku fræða sem hafa verið auðkennd sem mismunar-
femínismi vegna áherslu á mismun og vegna höfnunar á femínískum
skilgreiningum á samkennum kvenna.1 I kjölfar þessarar gagnrýni er
1 Sbr. bók Judith Butler, Gewder Trouble: Feminism and the Subversion ofldentity, Lond-
on: Roudedge, 1990, sem var stefnumótandi fyrir mismunarfemínisma 10. áratugar
síðustu aldar.
77