Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2002, Side 93

UM MEINTAN DAUÐA FEMINISMANS
ræta þennan mismun að fullu er því nánast ógerlegt. Þetta kom John
Stuart Mill auga á, en í riti sínu um Kúgun kvenna sem kom út árið 1869
skrifar hann að „tilfinningar vorar með tilliti til hinnar misjöfnu stöðu
karla og kvenna [eru] [...] meir lifandi og rótgrónari en allar aðrar til-
finningar sem ge\mia og vernda venjur fortíðarinnar. Það er því eigi að
furða þótt þær séu öflugastar af öllum og hafi varist best gegn andlegum
byltingum sem orðið hafa í mannfélaginu á seinni tímum.“2’
Krafan um afoám kynjamisréttis á alls ekki að fela í sér upprætingu
kynjamismunar og þar með boðun eins samk\ms (androgyne), eins og
stundum er ályktað vegna hins rótgróna kynjamisréttis. Að uppræta
kynjamisrétti þarf ekki að fela í sér útrýmingu kyneinkenna að því marki
sem hægt er að eyða þeim. Snemma á níunda áratug síðustu aldar átti sér
einmitt stað vakning innan femínisma í þá veru að reyna að gera þeim
gildum og einkennum sem tengd eru kvenleika hærra undir höfði en áð-
ur hafði verið gert. Þetta var liður í andófi gegn ævafornu neikvæðu við-
horfi til þeirra eiginleika sem konum hafa verið eignaðir í gegnum tíð-
ina. Þetta eru eiginleikar sem tengjast með einhverjum hætti náttúru,
líkama, tilfinningum, þ.e. hinum kvenlega pól hinnar hefðbundnu tví-
hyggju kynjamismunar, sem áður var getið um. Hugmyndafræði
Kvennalistans er til dæmis um slíka viðleimi, enda var þar lögð áhersla á
uppbyggileg gildi, s.s. umhyggju, sem tengjast „reynsluheimi kvenna“.23
Lengst af í sögu heimspeki okkar hafa konur verið álimar tilfinn-
ingaríkari en karlar sem voru sagðir vera meiri skynsemisverur. Af þess-
um sökum hafa tilfinningar og allt sem hefur með líkamleika mannsins
að gera þótt óæðri vitsmununum og þeirri menningarstarfsemi sem þeir
geta af sér. Góðu heilli er þessi tvíhyggja á undanhaldi fyrir sálfræðileg-
um og heimspekilegum kenningum um flókið samspil vitsmima og til-
finninga.24 Að sama skapi hefur dregið úr tilhneigingu til að kynbinda
þessi einkenni eins og gert hefur verið og skipa kynjunum á tvo ólíka
klafa í fræðilegum lýsingum á kynjamismun. Þessi þróun hefur verið
einn þerra ffæðilegu þátta sem hafa búið í haginn fyrir afbyggingu
22 John Stuart Mill, Kiígun kvenna, í íslenskri þýðingu Sigurðar Jónssonar, Hið íslenska
bókmenntafélag 1997, bls. 70-71.
25 Sjá grein mín „Er til kvennasiðffæði? Hugleiðingar um hugmyndir Carol Gilligan
um siðgæði kvenna og þýðingu þess fyrir hugmyndafræði íslenskrar kvennapólitík-
ur“, í Sigríður Þorgeirsdóttir, Kvenna megin, bls. 49-64.
24 Sjá Kristján Kristjánsson, Justifymg Ernottons: Pride and Jealousy. Routledge 2001, 1.
kafli.
91