Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2002, Síða 6

GUÐNI ELÍSSON OG JÓN ÓLAFSSON
sett saman úr? Hverjir eru þessir menningarheimar? Fer þeim fjölgandi?
Er hægt að raða þeim upp í einhverskonar stigveldi?
Háskólasamfélagið, ffæðasamfélagið eða vísindasamfélagið er sá heim-
ur sem til góðs eða ills hefur ræktað sérstöðu sína lengur en margir
menningarkimar. Vísindin hafa löngum verið lofuð sem hreint og upp-
hafið svið tilverunnar, sú starfsemi mannsandans sem veitir þekkingu,
ómengaðri inn í hið daglega líf, svo margþvælt af hagsmunum og tog-
streitu. En þegar rýnt er nákvæmlega í tengslin á milli fræðasamfélagsins
og samfélagsins að öðru leyti hættir fljótlega að vera augljóst hvernig
ífæðasamfélagið hefur áhrif á samfélagsheildina. A háskólafólk að halda
sig utan dægurþrassins? A það að gera skýran og afdráttarlausan greinar-
mun á pólitískri þátttöku sinni og vísindastörfum? Eða er því öfugt far-
ið, ber háskólafólki skylda til að leggja orð í belg, miðla af þekkingu og
reynslu sinni? Er ábyrgð vísindamannsins að koma reynslu sinni og
þekkingu áfram?
Spurningum af þessu tagi, sem varða tengsl stjórnmála og vísinda, er
vandsvarað. Astráður fer fyrst og ffemst þá leið að leggja áherslu á skyld-
ur háskólafólks gagnvart eigin samfélagi en þær skyldur eru pólitískar og
skyldur Háskóla Islands, þjóðarskólans, eru við samfélagið. Það sem ekki
má gleymast að mati Astráðs er að vísindastörf eru líka skapandi störf og
árangri af þeim þarf að miðla út í þjóðfélagið með margvíslegum hætti.
Menningarfræðin hefur gert mönnum kleift að víkka greiningarsvið
sitt út fyrir hefðbundin viðfangsefni húmanískra fræða. I grein sinni
„Imyndir og yfirborð" fjallar Þröstur Helgason um annan menning-
arkima en háskólasamfélagið og býsna ólíkan við fýrstu sýn en það er
heimur glanstímaritanna. Hann tekur tvö tímarit til sérstakrar skoðunar,
annað breskt, hitt bandarískt, og rýnir í myndmál og merkingu grafi'skrar
hönnunar eins og hún birtist á síðum þessara tímarita ekki síst í
auglýsingunum, en eins og Þröstur bendir á eru skil auglýsinga og ann-
ars efnis býsna óljós í glanstímaritum samtímans. Þröstur sér vissan
skyldleika í háðsku myndmáli listamanna á borð við René Magritte og
merkingarbeitingar glanstímaritanna. Myndir vísa ekki beint til hluta eða
athafna heldur er merkingin á reiki og liggur nær stemningu eða sjálfstil-
vísun en tengslum við ytri heim. A endanum er meginspurningin kannski
sú hvort glanstímaritin lýsi heimi eða búi hann til. Þau höfða ekki aðeins
til lesandans með því að vísa til veruleika hans eða lífsstíls heldur einnig
með því að skapa honum veruleika og lífsstíl. En stendur þessi neyslufag-
4