Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2002, Síða 132

GUNNLAUGUR A. JONSSON
Fyrst má þar nefria að Móse hafði fengið guðlega köllun til að leiða
þjóð sína út úr Egyptlandi og jafnframt fyrirheitið: ‘Eg mun vera með
þér’. Það fyrirheit kallast á við v. 4 hér í sálminum: ‘þ\d að þú ert með
mér.’ Raunar koma exodus-tengslin strax f\TÍr í hirðishugtakinu. Mynd-
in af hirðinum sem leiðir hjörð (þjóð) sína kemur oft f\TÍr í Gamla testa-
mentinu, t.d. í Sálmi 80:2: ‘þú sem leiddir Jósef eins og hjörð’ og í Sálmi
95:7: ‘Vér erum gæslulýður hans og hjörð sú er hann leiðir.’ Til að undir-
strika tengslin við exodus-hefðina hefur einnig verið bent á 5. Mósebók
2:7 þar sem segir: ‘Því að Drottinn hefir blessað þig í öllu sem þú hefir
tekið þér fyrir hendur. Hann hefir borið umhyggju fyrir för þinni um
þessa miklu eyðimörk. I fjörutíu ár hefir Drottinn verið með þér; ekkert
hefir þig skon' Þarna er sama sögn notuð og í Sálmi 23. ‘Vötn hvíldar’
(orðrétt þýðing í stað ‘vötn þar sem ég má næðis njóta’) minna á hvíld-
arstaðinn í óbyggðagöngunni (4. Mósebók 10:33) og raunar kemur orð-
ið menuha (hvíld, hvíldarstaður) fyrir í merkingvmni fyrirheitna landið í
5. Mósebók 12:9. Orðalagið ‘fyrir sakir nafns síns’ kemur einnig f}TÍr í
Sálmi 106:8 í samhengi exodus-hefðarinnar. Þessi hugrenningatengsl
hafa trúlega gefið trú sálmaskáldsins á handleiðslu og vernd Drottins enn
traustari grunn. Hebreska orðið ‘tsalmuth' (eða: ‘tsalmaweth'), hvort sem
það merkir ‘skuggi dauðans’ eða ‘dimma, myrkur’ eins og nú er yfirleitt
talið, á sér einnig hliðstæðu innan exodus-hefðarinnar, þ.e. í Jeremía 2:6
þar sem segir: ‘Hvar er Drottinn sem flutti oss burt af Egyptalandi, sem
leiddi oss um eyðimörkina, um heiða- og gjótulandið, um þurra og nið-
dimma landið, um landið sem enginn fer um og enginn býr í? ’ Meira að
segja ‘borðið’ sem nefnt er í Sálmi 23:5 kemur fyrir í exodus-samhengi í
Sálmi 78:19: ‘Skyldi Guð geta búið borð í eyðimörkinni?’ Loks skal á það
bent að á bak við orðið ‘náð’ í v. 6 er hebreska orðið ‘hesecT, sem er eink-
um notað í tengslum við sáttmálann, annars vegar um þær tilfinningar
sem ríkja innan sáttmálssambandsins og hins vegar um þau verk sem upp
af þeim tilfinningum spretta. Það má því segja að það exodus-orðalag
sem greina má undir yfirborði alls sálmsins nái hámarki í þessu mikil-
væga hugtaki sem leiðir hugann óneitanlega að sáttmálanum á Sínaífjalli.
En hvað er þá að segja um kvikmyndirnar? Er eitthvað sem líkist ex-
odus-stefinu að finna í kvikmyndum þar sem Sálmur 23 gegnir stóru
hlutverki? Eða eru þess yfirleitt einhver dæmi að Sálmur 23 tengist ex-
odus-stefinu í kvikmyndum? Þessu er unnt að svara játandi þó að vissu-
lega hafi ég ekki mörg dæmi á hraðbergi. Skýrasta dæmið er tékkneska
130