Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2002, Blaðsíða 161

ÞORFIN A MENNINGARFRÆÐI
raun tilveru nemenda (félags-eínahagslegri sögu hvers einstaklings) er
hér látin hggja á milli hluta. Ekki verður samt komist hjá því að spyrja
hvort ekki sé æskilegt, jafnvel nauðsynlegt fyrir menningarfræði að til-
einka sér eða nýta sér að einhverju leyti svipaðar mennttmarlegar grunn-
forsendur. Þegar á ailt er htið hafa þessar forsendur alltaf, eins og tals-
menn nýhægristefnu þreytast seint á að minna á, tekið mið af
hugmyndafræðilegum áhrifum og gagnsemi þess sem nemendum er
kennt. Með því að læra um hina ráðandi menningu eða tileinka sér við-
tekin gildi hennar, eru nemendur færir íflestan sjó ffæðilega því þeim
leyfast nú ákveðnar gjörðir og hegðun innan þeirrar menningar. Auðvelt
er að koma með þau rök (eins og kvennafræðin gerir t.d. oft), að ef ann-
að efni sé kennt, ný hefð búin til, geti það skapað ný hugmyndafræðileg
sjónarhom og þar með stuðlað að póhtískum aðgerðum.
Ekki má þó gleyma því að grundvallarröksemd húmanista fyrir tilvist
hefðarinnar byggist á misháu gildi menningarfyrirbæra. Sum þessara fyr-
irbæra (skrif Shakespeares meðal annarra) em talin vera „það besta“ í
vestrænni menningu; sem hluti fyrir heild standa þau þannig fyrir innsta
eðli menningarinnar. Menningarffæði ætti einmitt að berjast á móti þess-
ari táknrænu mynd af menningunni. Innleiðsla nýrrar hefðar sem byggð
er á hugmyndum um hvað sé mikilvægast og gagnlegast fyrir nemendur
að vita eða kannast við, er ekki nema endurtekning á hinu hefðbundna
stigveldisviðhorfi til menningar, þótt það sé á nýju og kannski eilítið rót-
tækara formi. Menningarffæðin ætti að byggja á öðm gildismati, sem
gerir sér ljós afstæð tengsl menningarlegra fyrirbæra.
Menningarfræði ætti af þessum sökum að draga í efa sérhverja við-
leitni til stigveldisskiptingar sem tekur ákveðna hluta mennningarinnar
sem hluta fyrir heild, hvort sem þeir hlutar teljast standa fyrir það sem
„best“ er í menningunni eða jafnvel það sem hefur fyrirffam verið ákveð-
ið að sé pólitískt eða siðffæðilega mikilvægt og verðmætt. Menningar-
fræði ætti, í stuttu máli sagt, að víkja ffá því markmiði að veita nemend-
um aðgang að einhverju sem stendur fyrir menningu. Þess í stað getur
menningarfræði kannað menninguna sem safn athafna sem verða til og
þróast við ójöfh valdatengsl eða sem margslungið ferli sem ekki er hægt
að njörva niður í hugmynd um hafsjó þekkingar.
Með því að kanna og fullyrða að menning sé í raun og veru í móttin,
getur menningarfræði tr\Tggt sitt pólitíska vægi. Nemendur - sérstaklega
þeir sem eru utanveltu í gildismati hinnar ráðandi menningar - losna við
z59