Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2002, Blaðsíða 75

SKAPANDI DAUÐASTRÍÐ?
viðleitni til að meta menningar- og félagslega mótun þeirrar sjálfsveru og
sjálfsvitundar sem býr við hluteigandi aðstæður, en hún er þátttakandi og
viðtakandi í þessari menningarmiðlun.
Annað atriði sem vert er að gefa gaum er að innreið menningarffæð-
innar sem ffæðigreinar er sögð helgast meðal annars af nýju viðmiði í gild-
ismati. Meginatriðið er ekki hvort tiltekið efni sé gott eða fagurt heldur
hvort og hvemig það sé áhugavert. Það er ekki auðvelt að segja til um
hvaða gildi búi að baki ofangreindu gildismati menningarfræðinnar.
Menningarffæðingar eru sagðir telja það efni áhugavert, sem að þeirra
mati er samnmnið hversdagsslífinu og veiti greiðan aðgang að menning-
arástandinu. Hin svokallaða hámenning er á hinn bóginn stundum talin
skapa fjarlægð ffá hversdeginum og fyrirbyggja jafnvel skilning á hon-
o
um/
Sé spurt um baráttu hæða í greiningu á samtímalist má þannig segja
menningarffæðina hafa tryggt sér stöðu, annars vegar með kröfu sinni til
sérstaks ffæðivettvangs innan háskólanna og hins vegar innreiðar sem
helgast af nýju viðmiði í gildismati. Frá sjónarhóli nýju fræðanna getur
því staða hæðigreinar á borð við fagurfræði hafa veikst. Arfur eiginlegrar
fagurhæði fær í það minnsta augljóslega á baukinn: Aldagamlar spurn-
ingar um hvað sé gott og hvað fagurt hljóma takmarkandi, ef ekki beinlín-
is úreltar, andspænis lykilspurningu dagsins um hvað sé áhugavert.
En hér verður áhugafólk um greiningu á fagurbókmenntum að staldra
við. Það er vegna þess að fagurbókmenntir kunna sér alla jafna ekki hóf
í menningarlegum efnum. I þeim eru engin innbyggð skil milli hins háa
og lága. A sama hátt má segja skilin milli ímyndunar og hversdagslífs vera
fjarverandi. Gagnrýni menningarfræðinnar byggir því öðrum þræði á
menningarlegu stigveldi, sem er framandi bókmenntunum sjálfum. Ætli
fagurbókmenntir rísi hærra á síðari tímum en í sögum um óumflýjanlegt
hversdagslífið?10
Málið er þar með ekki úr sögunni. Þrátt fyrir efasemdir af ofangreind-
um toga, hefur menningarhæðin verið staðföst í gagnrýni sinni. Hún
hefur snúist t.a.m. gegn hugmyndum um bókmenntaleika og sjálfstæði
9 Sama rit, s. 440.
10 Nefna má L’Inviteé eftir Simone de Beauvoir, Odysseif eftir James Joyce, Hamskiptin
eftir Franz Kafka, Támas Jónsson metsölubók eftir Guðberg Bergsson, The Golden
Notebook eftir Doris Lessing, Blikktrommu Giinter Grass, Molloy eftir Samuel Bec-
kett, Hamingjan hjálpi mér I og II eftir Kristínu Omarsdóttur og Ahyggjudúkkur eft-
ir Steinar Braga.
73