Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2002, Blaðsíða 53

KRÖPP LÆGÐ YFIR VESTURHELMI
Grant Sir Hugh og meiraðsegja Robbie Williams verður sennilega Sir
Robbie eftir tuttugu ár?
Popptónbst, fótbolti og Hollywoodmyndir eru engin „lágmenning“
lengur. Margir áratugir eru síðan sumar kvikmyndir tóku að teljast jafn-
gildar öðrum listum, þó að afurðir „draumaverksmiðjunnar“ Hollywood
séu fyrst á seinni árum að teljast viðurkennt viðfangsefni þeirra sem rann-
saka bstir. Yíðast hvar í heiminum hefur fótboltinn ekki verið „ófín“
íþrótt áratugum saman þó að sum vígi falli seint og hann hafi enn ekki fest
rætur í enska einkaskólakerfinu. Að lokum kom röðin að popptónlistinni
og Björk varð handhafi Tónlistarverðlauna Norðurlandaráðs fyrir
nokkrum árum.4 Og það sem einu sinni hét „hámenning“ stendur varla
undir þ\ í nafni lengur. Heitið mætti kannsld nota um óvinsælar listir sem
njóta styakja hins opinbera \ið lítinn fögnuð ungra Sjálfstæðismanna. En
að öðru leyti eru forskeytin há- og lág- eins óviðeigandi og hugsast getur.
Þar með er þó vitaskuld ekki sagt að það sé enginn munur á Branden-
borgarkonsertum Bachs og nýjasta smelli hljómsveitarinnar Lands og
sona, þó að hvorttveggja sé tónlist - eða að fjalla beri um þetta tvennt
eins og enginn eðlismunur sé á. Hamlet og myndirnar um spæjarann
Austin Powers eru líka hvorttveggja leikræn verk en þó alls ekki sama tó-
bakið. Og það er til lítils að bera saman bækur Stephen Kings og Ulysses
eftír Joyce þó að hvorttveggja séu bókmenntir. Allt eru þetta vel heppn-
uð listaverk en svo gjörólík að túlkandi væri að túlka með aðra höndina
bundna fyrir aftan bak ef hann leiddi það hjá sér.
Þó að hámenningin sé ekki lengur há er enn þörf fyrir greinarmun
milli ólíkra tegunda lista. Sá munur felst hins vegar ekki í hæð. Hann
felst ekki einu sinni í því að annað sé Hnsælt en hitt ekki þó að vinsæld-
ir skipti máfi. Markmiðin eru mismunandi en um leið er tæknilegur, fag-
urfræðilegur og heimspekilegur munur á afþreyingarlist og list sem er
fyrst og fremst til sjálffar sín vegna. Þegar listaverk eru sköpuð er mis-
mikið tillit tekið til þess hvort það eigi að ná til fjöldans, fyrir utan það
að fjöldanum er treyst misvel. Þess vegna finnst mér hugtakið afþreying-
armenning gott og gilt og það verður notað hér. Eg skýri það ekki ffek-
ar að svo stöddu en dæmin sem fylgja á eftír ættu að segja sína sögu.
Sá sem fjallar um listaverk verður að skilja markmið þess og hvemig
4 Hún fékk þau árið 1997, fyrst popptónlistarmanna. Er það skýrt merki um breytt
viðhorf en fyrri v erðlaunahafar frá Islandi voru Atli Heimir Sveinsson og Hafliði
Hallgrímsson, báðir fyrir flókna nútímatónlist sem ótvírætt taldist til hámenningar.
51