Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2002, Qupperneq 7

INNLIT-UTLIT
urfræði annarri og hefðbundnari fagurfræði f\TÍr þrifum og á hún að öðl-
ast þann sess að vera viðfangsefni fræðimanna?
„Menningarstríðin“ beggja vegna Atlantsála hafa ekki farið framhjá
neinum. Krafa menningarffæðinga og róttækra menntamanna um að
minnihluta- og jaðarhópar öðluðust hlutdeild í viðurkenndri menningu
samfélagsins var að margra mati til marks um óffemdarástandið í
mennta- og menningarmálum þar sem nýjar áherslur ógna hefð-
bundnum samfélagsgildum. Þessi sjónarmið urðu æ sýnilegri á níunda og
tíunda áratug nýliðinnar aldar og ekki er enn séð fýrir endann á menn-
ingarstríðunum miklu.
Armann Jakobsson og Bima Bjamadóttdr glíma bæði við spurningar
tengdar átökunum um menningararfinn í greinum sínum. Armann fja 11 -
ar um hámenningu og lágmenningu í grein sem hann kallar „Krappa
lægð yfir Vesturheimi“ þar sem hann lýsir efasemdum um gagnsemi
þessara hugtaka. Það er sama hvemig á það er litið: Hugtökin hámenn-
ing og lágmenning vísa hvorki til sérstakra menningargerða og þaðan af
síður til mismunandi neysluhópa. I besta falli má nota þau til að gera
greinarmun á gagnrýninni og ógagmýminni menningarframleiðslu, á af-
þreyingarlist sem sköpuð er í þeim tilgangi að svala tiltekinni eftirspurn
og list sem er sköpuð sjálffar sín vegna. En jafnvel þessi greinarmunur er
á endanum varasamur. Honum fylgir óhjákvæmilega sú hugmynd að það
sem framleitt er fyTÍr þöldann sé drasl en hitt, það óvinsæla ekki. Armann
sýnir fram á með dæmum úr afþreyingarsjónvarpi meðal annars að slík
afgreiðsla sé villandi svo ekki sé meira sagt. Tilraunir til að draga algild
mörk á milli góðrar og vondrar listar eða merkilegrar og ómerkilegrar
menningar gera að hans áliti ráð fyrir því að við getum enn vísað til ein-
hvers mælikvarða smekkvísi og fágunar sem hafi í raun gufað upp.
En ef smekkvísin er dauð, fágaður yfirstéttarsmekkur sögulegt fyrir-
bæri, næstum jafndauður og hið hefðbundna ljóðform eins og Armann
orðar það, hvað er þá um fagurfræði að segja? Bima Bjarnadóttir ræðir
meintan dauða fagurfræðinnar í grein sem ber titilinn „Skapandi dauða-
stríð“. En dauði fagurfræðinnar er ekki einfalt mál. Birna bendir lesand-
anum á að fagurff æðin á upphaf sitt í hugsun um list ffekar en fegurð í
verkum heimspekinga 18. aldarinnar og því þurfi örlög fagurfræðinnar
ekki að falla saman við örlög fegurðarinnar í samtímanum. A hinn bóg-
inn megi halda því fram að menningarffæði líðandi stundar fitni á upp-
dráttarsýki fagurfræðinnar og dauði hennar sé brauð menningarffæðinn-
5