Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2002, Blaðsíða 25

HASKOLI, MENNING OG MENNTAMENN
vetn ang: fyrirlestra og málþing þar sem ólík sjónarmið koma fram og al-
menningur getur verið viðstaddur, varpað ffam spurningum og tekið þátt
í umræðum. Þetta er nú þegar gert í umtalsverðum mæli. En verður rödd
háskólans ekki að öðru levti bara að vera kór þeirra radda innan hans sem
til máls taka? Þó að svo sé, eru aðstæðurnar ekki einfaldar. Þegar háskóla-
menn eru fengnir til að tjá sig um einstök mál eru þeir gjarnan kallaðir
til sem „sérfræðingar“. Eg held að þetta sé ákveðið „úníform" sem menn
kjósa þó gjaman að vera í, til að taka ekki þá áhættu að fara að tala um
eitthvað utan síns sérsviðs. En háskólamenn sem tala til almennings á op-
inberum vettvangi geta aldrei verið einvörðtmgu sérffæðingar; þeir em
menntamenn - sem ég kýs að nota sem íslenskt og að sjálfsögðu ókyn-
bundið jafngildi erlenda orðsins „intellektúel“. Tekið skal skýrt fram að
hvorki þarf að vera háskólaborgari né hafa lokið sérstökum skólaprófum
til að vera menntamaður í þessum skilningi; það má jafnvel segja að
sjálfsmenntun sé æðsta gildi menntamannsins.
Sem menntamenn þarf háskólafólk að eiga orðastað við ýmsa sam-
ferðamenn sína, þar á meðal menntamenn utan skólans, jafnt um
rannsókna- og kennslusvið sitt sem og önnur málefni í íslenskum menn-
ingarheimi. Eg hef svolítið velt þ\i' fyrir mér hvort hið nýja rannsókna-
hvetjandi launakerfi, sem háskólakennarar hafa fengið og sem vissulega
hefur bætt kjör þeirra, \irki elcki letjandi á þessa menningarviðleitni há-
skólamanna, þ.e.a.s. vegna þess að mikið kapp er lagt á að komast yfir hin
dýrmætu rannsóknastig.4
V
í flokki út\ arpserinda sem birtist á bók árið 1994 og ber heitið Menning
og sjálfstœbi segir Páll Skúlason heimspekingur svo: „Menntakerfi okkar
hefur um of verið hugsað og mótað til að þjóna þörfum hinnar tæknilegu
rökvæðingar sem leynt og ljóst miðar að því að þurrka út sérkenni þjóð-
arinnar og fá menn til að hugsa sem borgara í heimsríki framtíðarinnar.“5
„Um of‘ segir Páll og er gagnrýninn á þessa tæknilegu rökvísi, sem virk-
4 Ég minni þó á að kennsla og rannsóknir eru að sjálfsögðu helstu skyldustörf há-
skólakennara. Miðað við það afkastahvetjandi kerfi sem nú er við lýði má vera að
koma þurfi á viðlíka umbunarkerfi fyrir framlag háskólamanna til samfélags- og
menningarmála (t.d. með því að meta slík störf betur sem „þjónustu“ en nú er gert).
s Páll Skúlason: Menrung og ydlfrtæói. Sex útvarpserindi haustió 1994, Reykjavík: Há-
skóli íslands - Háskólaútgáfan 1994, bls. 98.
23