Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2002, Page 62

ARMANN JAKOBSSON
í stuttu máli er lagið vel heppnuð ádeila á félagsmótun en auðvátað ein-
föld. „The Logical Song“ er afþreying en haganlega gerð og vel heppnuð
og þess vegna getur ádeilan í laginu haft talsverð áhrif, kannski meiri en
lærðari úttekt á þessu máH enda virkar afþreyingarmenningin þannig. Ein
setning ffá Bono eða Erpi hefur meiri áhrif á fleiri manneskjur en dýpri
og fyllri heimspekiverk - en popplög geta auðvitað samt verið heimspeki-
leg og eru það iðulega, eins og „The Logical Song“ sem áður var nefnt og
hefur líka lifað góðu lífi í aldarfjórðung. Lagið er kannski afþreying en
samt ekki drasl. Það er annarrar tegundar en Brandenburgarkonsertarnir
en líka annarrar tegundar en hið daglega „eip“ umsjónarmanna Sjötíu
mínútna. Afþreyingarmenning er ekki það sama og afþreyingarmenning.
5. Iðnaður eða list?
Yfir menningarfræðingum vokir alltaf spurningin um það hvort afþrey-
ingarmenning sé annað hvort aldrei drasl eða alltaf drasl. Eg er ekki al-
veg sáttur við arfleifð norrænufræðingsins Carol Clover sem hefur skrif-
að eina allra bestu fræðibókina um íslenskar miðaldasögur, The Medieval
Saga (1982). Hún tók sér hlé ffá sögunum og sendi ffá sér hina áhuga-
verðu og áhrifamiklu bók Men, Women and Chainsaws þar sem hún rann-
sakaði lélegar hryllingsmyndir til að verða nokkurs vísari um kynhlutverk
í bandarískum samtíma.18 Með greiningu sinni sýnir hún ffam á að það
er svo sannarlega ómaksins virði að beina sjónum að slíkum myndum. En
um leið gefur hún því dálítið undir fótinn að þessar myndir séu ekki það
drasl sem oft hefur verið talið.19
En ég held að það væri stórhættulegt að láta sem allar hryllingsmynd-
ir, hasarmyndir og spennumyndir séu jafh metnaðarfullar. Stundum er
eins og það læðist inn í kvikmyndafræðina sú hugsun að þar sem kvik-
myndir séu í eðli sínu markaðsvara megi leggja formúlumyndir og skap-
andi myndir að jöfnu.20 Og þrátt fyrir að Carol Clover greini vel þá dýpt
18 Carol Clover 1992: Men, Women, and Chainsaws: Gender in the Modem Hotror Filni.
London: British Film Institute.
19 Hún játar það í inngangi (bls. 20) að hafa heillast af þessum hryllingsmyndum og
telur að þar megi meðal annars sjá „sálffæðilega greind ... og öfuguggalega sköpun“
[psychological intelligence ... and kinky creativity]. Einnig kemur ffam hjá henni að
„fínni“ hrollvekjur á borð við Silence of the Lamhs sæki markvisst í brunn lágkúrunn-
ar og styðjist við hana.
20 Kannski tengist þetta þeim áherslum í kvikmyndarýni (og jafhvel menningarffæði
6o