Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2002, Side 175

MENNINGARFRÆÐI OG KENNINGAARFUR HENNAR
um að bresk menningarfræði einkennist af þeirri staðreynd að hún hafi á
vissum tímapunkti orðið marxísk gagnrýni. Hvað merkir það nákvæm-
lega að heimfæra gagnrýna marxíska kenningu upp á menningarfræði
með þeim hætti? Hvernig er hægt að hugsa menningarffæðina á því
augnabliki? Um hvaða augnablik erum við að tala? Hvað merkir það fyrir
kenningalegar arfleifðir, ummerki og síðbúnar afleiðingar sem marxis-
minn hefur enn sem fyrr í menningarfræði? Það má segja þá sögu á
marga vegu og ég bið ykkur að hafa í huga að ég er ekki að stinga upp á
þessari sem einu sögunni. En það kann að koma ykkur ofurlítið á óvart
hvernig mig langar til að leggja hana upp.
Eg kom að menningarfræði úr nýju vinstrihreyfingunni og nýja
vinstrihreyfingin taldi marxisma alltaf vandamál, hættu en ekki lausn.
Hversvegna? Það hafði ekkert að gera með fræðilegar spurningar sem
slíkar eða einangraðar frá öðru. Það stafaði af því að mín eigin pólitíska
mótun sem og hreyfingarinnar átti sér stað á tímum sem minna um
margt á samtímann nú - sem ég undrast hve fáir hafa tekið á - tímum
upplausnar marxisma af ákveðinni gerð. I rauninni kom nýja vinstri-
hreyfingin í Bredandi fram á árinu 1956 sem markaði upplausn sögu-
legs/pólitísks verkefnis í heild sinni. Þannig fór ég afturábak inn í marx-
ismann: A mótd sovéskum skriðdrekum í Búdapest svo að segja. Með
þessu á ég alls ekki við að ég hafi ekki verið undir djúpum áhrifum af
þeim spumingum sem fræðilegur marxismi knúði ffarn, eða að menrúng-
arffæði hafi ekki verið undir slíkum áhrifum frá upphafi: Spurningum um
vald, hnattræn tök og sögulegan örlagamátt auðmagnsins; spurningum
um stétt; um hin flóknu tengsl á milli valds og kúgunar, en vald auðveld-
ara viðureignar sem hugtak í menningarlegri orðræðu en kúgun; spurn-
ingum um almenna kenningu sem gæti tengt ólík svið lífsins í
gagnrýninni yfirvegun um pólitík og kenningu, kenningu og iðju, efna-
hagslegar, pólitískar og hugmyndafræðilegar spurningar og svo framveg-
is; um hugmyndina um gagnrýna þekkingu sem slíka og tilurð
gagnrýninnar þekkingar sem iðju. Þessar miðlægu og mikilvægu spurn-
ingar er það sem átt er við þegar talað er um að vera í kallfæri við marx-
ismann, rannsaka marxisma, vinna gegn marxisma og með honum, vinna
að því að þróa marxisma.
Menningarfræði og marxismi féllu aldrei fullkomlega hvort að öðru
ffæðilega. Frá upphafi (svo við beitum slíku orðalagi hér um stund) varð
ævinlega fyrir spumingin um misbrestina miklu, ffæðilega og pólitíska,
U3