Þjóðlíf - 01.10.1988, Page 43

MENNING
Hér eru þeir ungverska útlagaskáldið Csicsery-Ronay Istvan (hann sat reyndar á ungverska þinginu fyrir valdatöku kommúnista
og gerir sér vonir um að komast heim aftur áður en hann er allur), og íslenska sendisveitin Sigfús Bjartmarsson Ijóðskáld og Einar
Kárason formaður Rithöfundasambandsins.
AF STÆLUM
ALLRAÞJÓÐA
SKÁLDAIKÓREU
Eftir Einar Kárason formann
Rithöfundasambandsins
[ byrjun september var haldið þing P.E.N. samtakanna í Seoul í
Suður Kóreu. Þarna er um að ræða mikilvægustu alþjóðahreyfingu
rithöfunda. Uppbygging samtakanna er á þann veg að víða um
heim hafa verið stofnaðir Pen-klúbbar, stundum fleiri en einn í
hverju landi, og hafa svo allir þessir klúbbar með sér alþjóðlegt
samstarf og fulltrúar þeirra hittast á þingum einu sinni til tvisvar á ári.
Umrætt þing var hið 52. í röðinni, en hreyfingin var stofnuð árið 1921.
Pen þýðir að sjálfsögðu penni, en er einnig skammstöfun fyrir
Poets, Editors, Novelists, og einnig er það skammstöfun fyrir
Playwrights, Essayists, Nonfiction, og má af þessu sjá að flestar
útgáfur hinna skrifandi manna eiga þar aðild. Núverandi forseti
samtakanna er skáldsagnahöfundurinn Francis King frá Englandi.
íslenskir höfundar hafa lengi tekið þátt í störfum Pen klúbbanna.
Einsog mörgum er kunnugt fór Halldór Laxness til dæmis á frægt
Pen þing í Argentínu árið 1936. Tómas Guðmundsson var lengi
forseti íslenska Pen klúbbsins, en undanfarin ár hefur Thor Vil-
hjálmsson farið með það embætti.
Þingið nú í september sóttu tveir Islendingar, þeir Sigfús Bjartmars-
son, og Einar Kárason, höfundur þessarar greinar:
P en-samtökin hafa haft þá yfirlýstu stefnu að vera ópólitísk. Þau
áttu upphaflega að vera vettvangur fyrir þá sem skrifa til að kynnast
og starfa saman að framgangi bókmenntanna, efla þeirra dáð og
styrkja hag, en eftir því frá hefur liðið hafa þau æ meir einbeitt sér að
baráttu fyrir ritfrelsinu og gegn því að menn sæti ofsóknum eða
fangelsunum fyrir skrif sín. A því sviði hefur mikið og ákaflega
merkilegt starf verið unnið á vegum samtakanna, einsog þeir fjölda-
mörgu rithöfundar og blaðamenn geta vitnað um sem þakka Pen-
samtökunum fyrir að hafa losnað úr prísund og fangaklefum víða
um lönd. Síðustu áratugina hafa samtökin eðlilega beint spjótum
sínum nokkuð að Sovétríkjunum og Kína og öðrum „sósíalískum"
löndum, sem þá hafa snúið uppá sig og bannað sínum þegnum að
hafa nokkur skifti við svo gagnbyltingarsinnaða hreyfingu, og langt
frammá 6. áratuginn amk. tóku róttækir höfundar upp þykkjuna
fyrir framvarðarríki verkalýðsins sem að sjálfsögðu fangelsuðu ekki
menn eða drápu fyrir skoðanir sínar og skrif nema vegna þess að það
var alþýðu alls heimsins til heilla. Fyrir vikið fékk þessi ópólitíska
bókmennta- og mannúðarhreyfing á sig dálitla hægri slagsíðu, sem
aftur laðaði til starfa fólk sem hafði útaf fyrir sig engan áhuga á
ritfrelsi eða mannréttindamálum en lét hinsvegar engum steini óvelt
til að koma höggi á kommúnista. Því vildi brenna við að það væri
ekki litið svo alvarlegum augum þótt höfundar væru beittir harðræði
í löndum sem voru í bandalagi við vestrænar þjóðir og lögðu því
göfuga framfaramáli lið að berjast gegn heimskommúnismanum;
ýmis einræðisríki í Asíu og Suður-Ameríku voru þannig í dálitlum
metum meðal nokkurra áhrifamanna í alþjóðahreyfingu Pen.
Allt er þetta nú mikið breytt. Það væri engin sanngirni í því að gefa í
skyn annað en að núverandi forystumenn samtakanna væru heiðar-
legir og heilsteyptir mannréttindasinnar, þar er ekki spurt um prí-
vatskoðanir manna á stjórnmálum og allir þeir sem verða fyrir
ofsóknum vegna skrifa sinna njóta jafnmikils stuðnings, hvar í heim-
inum sem þeir eru ofsóttir. Og með aukinni þíðu, og svo glasnostinu
austantjalds, eru deildir frá löndum í austurblokkinni að ganga í
alþjóðahreyfinguna, án þess að stjórnvöld fetti fingur út í það.
Þannig voru á þinginu í Seoul nú í september sjö af forystumönnum
sovéskra rithöfunda, með í broddi fylkingar þá Evgení Évtúsénkó,
Vladimir Karpof og Andrei Bítof, sem sló í gegn á bókmennta-
43