Þjóðlíf - 01.11.1988, Blaðsíða 26

VIÐSKIPTI
5% samdráttur í kaupi
Um áramótin verður um 2% atvinnuleysi
og önnur fjölskyldutengsl af þessum sökum.
— Pað er hluti af markmiðum samtaka
okkar að koma á persónulegu og eðlilegu
sambandi milli þeirra aðila sem okkur til-
heyra, þó ekki væri nema til þess að fólk
hlustaði á hvert annað. í mörgum fjölskyld-
um er gjaldþrotið tabú og slíkt getur eyðilagt
fjölskyldulífið, því erfiðleikarnir samfara
þessu eru það miklir. Við erum að vonast til
að opinská umræða um málin verði til þess
að breyta þessu, þannig að fólk þori að ræða
þessa hluti sín á milli.
Endurheimta sjálfsvirðinguna
— Markmið samtakanna er að hjálpa fólki
til þess að endurheimta sjálfsvirðingu sína og
helst að hjálpa því til að endurheimta sitt
fjárhagslega sjálfstæði, -ef það er þá mögu-
legt. Við munum veita fólki sem stendur
frammi fyrir gjaldþroti, eða er orðið gjald-
þrota, ráðgjöf um hvernig það geti brugðist
við hlutunum. Við munum iniðla reynslu
þess fólks sem þegar hefur orðið gjaldþrota
og vinna fyrirbyggjandi störf með til dæmis
greinaskrifum, fundahöldum og námskeiða-
haldi.
— G-samtökin eru hugsuð sem landssam-
tök, en ennþá er lítið skipulag komið á starf-
semina. Nú þegar eru félagsmenn orðnir á
annað hundrað, og flest er þetta fjölskyldu-
fólk, þannig að stærðargráðan er eins og lítið
þorp úti á landi. Og þetta er bara byrjunin,
því enn eiga margir eftir að bætast við. Ég
veit að það er fjöldi manns sem hefur ekki
þorað að ganga í samtökin. Gjaldþrot er
mjög viðkvæmt mál og það eru bara þeir
allra kjarkmestu sem eru gengnir í samtökin.
Ég vil hinsvegar nota tækifærið hér og hvetja
alla sem málið snertir til að hafa samband við
okkur. í samtökunum ríkir trúnaður og
nafnleynd þannig að enginn þarf að óttast
uppljóstranir.
— Pað er alveg ótrúlega erfitt fyrir þetta
fólk að koma fram og segja frá reynslu sinni.
Ég get sagt þér frá einni konu sem hringdi í
mig og ætlaði aldrei að þora að segja mér frá
því hvar hún ætti heima. Ég var lengi að
sannfæra hana urn að ég væri ekki lögfræð-
ingur.
— Eitt heilræði vil ég gefa þeim sem eru
komnir í alvarleg greiðsluvandræði og stefna
í gjaldþrot. Það er að reyna af fremsta megni
að semja beint við kröfuhafa sína, og það
sem fyrst. Ég trú því enn að menn séu það
manneskjulegir, jafnvel þó svo að um pen-
inga sé að ræða, að þeir hliðri örlítið til fyrir
náunganum. Slíkt margborgar sig að öllu
leyti. Ég er sannfærður um það, að í mínu
tilfelli hefði tekist að leysa málin á farsælan
hátt með samningum, ef ég hefði haft vit á
því, sagði Grétar Kristjánsson að lokum.
Kristján Ari.
Þórarinn V.
Þórarinsson VSÍí
viðtali:
— Á fyrstu mánuðum þessa árs dróst yfir-
vinna launafólks verulega saman, svo mikið
að gera má ráð fyrir 5% samdrætti í raun-
tekjum fólksins, bara af þeirri ástæðu miðað
við sama tíma á árinu 1987, segir Þórarinn
Viðar Þórarinsson framkvæmdastjóri VSÍ.
Þórarinn telur samdráttinn halda áfram og
að í vetur finni íslendingar fyrir atvinnuleysi,
— 2% í janúarmánuði. Að mati Þórarins eru
raunverulegir valkostir stjórnvalda tak-
markaðir:
— Laun og launakostnaður á íslandi hefur
skrúfast upp úr öllu valdi á síðustu þremur
árum. Kaupmáttur ráðstöfunartekna var á
síðasta ári um 40% hærri en hann var 1986 en
þjóðartekjurnar jukust á sama tíma um
u.þ.b. 20%. Slíkt hlýtur að segja til sín. Ann-
aðhvort fara fyrirtæki á hausinn eða menn
bregðast við aðstæðunum með því að fella
gengið til samræmis við greiðslugetu útflutn-
ingsatvinnuveganna.
— í þessu íslenska efnahagsóyndi standa
stjórnvöld annarsvegar frammi fyrir þeim
valkosti að hafa hátt gengi, háan kaupmátt
og þá lægra atvinnustig, og hinsvegar þeim
að stilla kaupmáttarstigið þannig að fullri
atvinnu verði haldið uppi. Við hjá VSÍ sögð-
um í upphafi þessa árs að menn stæðu nú í
kjörbúðinni miðri og veldu um verðbólgu-
og atvinnustig. Menn gætu annarsvegar farið
sér hægt í launamálunum og byggt á stöðug-
leika eða hinsvegar búið við óðaverðbólgu
og atvinnuleysi. Niðurstaðan varð sú, eins og
svo oft áður, að valin var leið mikilla kaup-
hækkana og verðbólgu. Nú hefur það gerst,
bæði fyrir tilverknað stjórnvalda og vegna
viðbragða fyrirtækja, að kaupmáttur tekna
hefur minnkað og bilið milli vaxtar þjóðar-
tekna og kaupmáttar ráðstöfunartekna ein-
staklinga dregist saman, en þó ekki meira en
svo, í þeirri stöðu sem ríkir í dag, að kaup-
máttur tekna einstaklinga hefur aukist langt
umfram vöxt þjóðartekna.
— Gjaldþrot fyrirtækja er hluti af því sem
er að gerast í íslensku efnahagslífi þessa dag-
ana. Við hjá V.S.Í ætlum okkur ekki þá dul
að reyna að finna eina sameiginlega orsök
fyrir rekstrarvanda, rekstrarstöðvunum og
gjaldþrotum fyrirtækja í íslenskum atvinnu-
greinum. Það er samspil hækkandi fram-
leiðslukostnaðar, lægra söluverðs og lítilla
breytinga á gengi sem nú grefur undan fisk-
iðnaðinum. Ef við hinsvegar tökum smá-
söluverslunina á Reykjavíkursvæðinu sem
dæmi, þá hefur það verið ljóst lengi, að sam-
dráttur er óumflýjanlegur og að einhver
fyrirtæki munu leggja upp laupana. Sam-
keppnin í smásöluversluninni hefur verið
ákaflega hörð. Gjaldþrot og samdrátt í smá-
söluversluninni má því frekar rekja til mikill-
ar samkeppni í þessum atvinnurekstri heldur
en til almennra áhrifa í efnahagslífinu. En
vissulega hafa þau flýtt þessari þróun, s.s.
vaxtastigið.
— Þau gjaldþrot sem upp hafa komið að
undanförnu hafa aðallega verið í verslun og
þjónustu. í annan stað höfum við staðið
frammi fyrir rekstrarstöðvun fyrirtækja í
ákveðnum útflutningsgreinum, sem stund-
um hefur leitt til gjaldþrots. T.d. hefur ullar-
iðnaðurinn átt við feiknarlega erfiðleika að
stríða að undanförnu, því þar hefur það
raunverulega gerst, að markaðurinn hefur
hrunið undan vörunum. Rekstrarvanda ull-
ariðnaðarins má að hluta til rekja til utan-
aðkomandi áhrifa, s.s breyttrar tísku, en
auðvitað tengist almenn efnahagsstjórn
landsins þessu dæmi öllu.
Þú segir að mikil samkeppni sé hluti af
skýringunni á auknuni gjaldþrotum, sérstak-
lega hvað varðar smásöluverslunina í
Reykjavík. Er samkeppnin ekki byrjuð að
leiða okkur í ógöngur?
— Því er ekki að neita, að menn í atvinnu-
rekstrinum hafa hreyft við því undanfarið að
það hafi hafið innreið sína eitthvað sem kall-
ast nýtt viðskiptasiðferði. í opinberri um-
ræðu er yfirleitt talað mest um það hvað
tapið sé mikið og hve skuldin sé há hjá þeim
sem verður gjaldþrota. Sjaldnast er hinsveg-
ar talað um tjónið hjá þeim sem áttu kröfur
hjá þessum fyrirtækjum. Við teljum það
mjög uggvænlegt ef fljótlega fer ekki að
verða eitthvert lát á þessari gjaldþrotaöldu.
íslensk iðnframleiðslufyrirtæki, sem fram-
leiða fyrir heimamarkað, eru t.d. ekki það
sterk að þau þoli mikil áföll af þessu tagi,
þ.e.a.s í töpuðum kröfum. Og það sama gild-
ir um heildverslunina.
Það, að gjaldþrot og greiðslustöðvun þyk-
ir orðið eðlilegri kostur heldur en verið hef-
ur, kann að hafa þau áhrif að samdrátturinn
magnist upp, því það er alveg augljóst mál,
að fyrirtæki sem hefur tapað miklum pening-
um í gjaldþrotum viðskiptavina sinna, fer
miklu varlegar í það að stunda lánastarfsemi.
Þú minnist ekkert á offjárfestingar sem
orsakaþátt varðandi aukna tíðni gjaldþrota.
Er ekki um neitt slíkt að ræða?
26