Þjóðlíf - 01.11.1988, Blaðsíða 40

ERLENT
Walesa, leiðtogi Einingar, ásamt verkfallsmönnum.
borga. Bflstjórinn, kona um fertugt, vildi að
ég settist inn í bflinn á meðan við gerðum upp
reikninginn. Við höfðum rætt um að ég borg-
aði í erlendum gjaldeyri, sem er mjög eftir-
sóttur í Póllandi. Lögreglumennirnir óein-
kennisklæddu vildu ekki hleypa mér inn í
leigubflinn, svo konan varð að setja upp verð
fyrir aksturinn í pólskri mynt. Tíu þúsund
slótí. (Rúmlega þrjú hundruð krónur ís-
lenskar, miðað við svart gengi, fyrir klukku-
stundar akstur). — Nó próblem, sagði hún
svo og settist inn um leið og löggan skráði
bílnúmerið.
Sá sem virtist vera foringi lögreglumann-
anna ítrekaði að þeir vildu fá mig að bifreið
sinni. Ég kann ekki pólsku og aðeins einn
þeirra gat sagt nokkur orð á ensku. Ég fékk
samt enga skýringu á þessari uppákomu. Ég
var orðinn nokkuð áhyggjufullur og fylgdi
þeim tregur, þrátt fyrir sefunarorð leigubíl-
stjórans. Pegar að lögreglubifreiðinni kom
varð mér ljóst að þeir vildu að ég færi inn í
bflinn, gamlan sendibíl, af austur-evrópskri
gerð. Hvað ætluðust þeir fyrir? Hafði ég
brotið eitthvað af mér, eða var þessi aðgerð
utan laga og réttar? Ég reyndi að halda ró
minni, og sýna ákveðni. Ég ætlaði ekki upp í
bílinn. Þá þreif einn rumurinn í öxlina á mér,
svo mér fannst skynsamlegast að gefa eftir.
Inn settist ég og fimm þeirra röðuðu sér í
kringum mig. Sá sjötti ók bílnum af stað.
Ég spurði hvert ferðinni værri heitið. Ekk-
ert svar. Mér komu í hug örlög prestsins
Jerzy Popieluszko, sem var myrtur af tveim-
ur lögreglumönnum haustið 1985. Ég sá fyrir
mér líkneskið af honum inni í kirkju heilagr-
ar Birgittu, og rann kalt vatn milli skinns og
hörunds. Samferðamenn mínir í bílnum virt-
ust til alls líklegir. Ég gat þó ekki skilið að
pólskum yfiröldum yrði nokkur hagur að því
að gera fréttaritara Útvarpsins mein.
Leiðin lá frá miðborg Gdansk. Mér fannst
tíminn lengi að líða. Eftir nokkra stund var
komið að stórri byggingu, sem hlaut að vera
lögreglustöð. Fjöldi lögregluþjóna og lög-
reglubfla við bygginguna benti til þess. Þarna
fyrir utan var beðið í bflnum dágóða stund,
og fámálir leiðsögumenn mínir skoðuðu
vegabréf mitt í bak og fyrir. Ég reyndi að tala
við þá á ensku og þýsku, en það var tilgangs-
lítið. Seint og um síðir bentu þeir mér á að
fylgja sér inn á lögreglustöðina. Þegar við
vorum komnir inn um útidyrahurð tók við
læst rimlahurð. Lögregluvörður opnaði fyrir
okkur — og læsti á eftir. Þeir bentu mér á að
fylgja sér upp breiðar steintröppur. Hersing-
in þrammaði upp á þriðju hæð með feng
sinn. Þar var numið staðar fyrir framan skrif-
stofu. Við borð þar inni sat einkennisklædd-
ur maður. Foringi fylgdarmanna minna
sagði eitthvað, en sá einkennisklæddi svar-
aði með því að hreyta einhverjum skömmum
út úr sér. Þá var þrammað niður stigana. Á
neðstu hæðinni fórum við inn um aðra rimla-
hurð. Mér var bent á að bíða á löngum gangi
með mörgum stólum í röð við þann vegg er
sneri á móti skrifstofuhurðum.
„í misgripum“
Á ganginum voru fjórir fyrir. Á klæðnaði
þriggja mátti greinilega sjá að þar voru mót-
orhjólamenn á ferð. Sá fjórði var greinilega
einn af föstum viðskiptavinum lögreglunnar,
nýdreginn upp úr göturæsinu. Hann falaðist
eftir sígarettu hjá mér. — Því miður, vinur.
Ég reyki ekki.
I ljós kom að hinir þrír voru á ferðalagi um
Pólland. Tveir vestur-þýskir strákar og
Finni, sem hafði verið „staðinn að verki“ við
að taka myndir af vegatálmum lögreglu-
manna í Gdansk. Þá voru þeir allir hirtir, og
filman tekin úr myndavél Finnans. Eftir
stutta stund kom snyrtilega klæddur lög-
reglumaður út úr einni skrifstofunni og til-
kynnti Vestur-Þjóðverjunum að þeir gætu
farið.
Finninn sagðist vera skipaarkitekt. Hann
þurfti að bíða eftir vegabréfi sínu, og síðan
átti hann að fara á aðra skrifstofu skammt
þarna frá. Hann mátti búast við að honum
yrði vísað úr landi. Ég stóð fyrir framan hann
og við ræddum málin, þegar snyrtilega
klæddi lögreglumaðurinn kom eina ferðina
enn fram á ganginn. — Stefánsson, viltu setj-
ast niður, sagði hann kuldalega við mig á
ensku. Ég þorði ekki öðru en að hlýða. Mað-
urinn hafði greinilega eitthvað á móti því að
við ræddum saman. Ég tók þó áhættuna af
því að setjast við hlið Finnans og við skipt-
umst á orðum í hálfum hljóðum.
Eftir drykklanga stund kom sá snyrtilegi
með öðrum borgaralega klæddum manni út
á ganginn. Þeir gengu til mín, réttu mér
vegabréfið, og sögðu að ég mætti fara. —
Hvers vegna var ég fluttur hingað? spurði ég.
— Það voru mistök, sagði sá snyrtilegi. —
Okkur þykir þetta mjög leitt. Við ætluðum
að grípa annan. Það er ljóst að þú ert blaða-
maður.
Vörðurinn var búinn að snúa lyklinum í
rimlahurðinni að baki mér og ég var á leið út,
þegar fylgisveinar mínir komu á eftir mér og
buðu mér far að hótelinu sem ég gisti á. Mig
hryllti við tilhugsuninni um að fara aftur upp
í bifreið með þessum náungum, svo ég af-
þakkaði boðið.
Spenna í lofti
Það var heldur óþægileg reynsla að vera
sviptur frelsinu með þessum hætti. Þegar út
var komið ákvað ég að fara beint á hótelið og
pakka niður. Ég var búinn að vera þann tíma
í Gdansk sem rætt hafði verið um. Ég fann
fljótlega leigubíl. Taugarnar voru enn svolít-
ið spenntar og það var ekki fyrr en ég var
búinn að rífa niður öryggisbeltið, — ekki í
fyrsta sinn — að ég mundi eftir því að örygg-
isbelti eru almennt ekki notuð í Póllandi. Ef
þau eru á annað borð í bifreiðum, þá virka
þau ekki. Bflstjórinn kreppti hendur um
stýrið og yppti öxlum.
Þegar ég renndi huganum yfir atburðarás
dagsins, ályktaði ég sem svo að lögreglu-
mönnunum hefðu orðið á þau „mistök“ að
grípa mig, vegna þess að spenna hafði aukist
í borginni. Þúsundir verkfallsmanna höfðu
búið um sig á vinnustöðum sínum, og her-
menn voru brynvarðir fyrir utan vegatálma,
sem ýmist þeir sjálfir eða verkfallsmenn
höfðu sett upp. Eining ógnaði stjórnvöldum
á vissan hátt, því þótt vinnustöðvun væri
40