Þjóðlíf - 01.11.1988, Side 50

ERLENT
tveggja. Hefði valið aðeins staðið um já eða
nei má telja víst að kjarnorkunni hefði verið
hafnað. Að setja upp þrjá möguleika var
bara taktik af hálfu jafnaðarmanna. Þeir
vissu sem var að fjöldi félaga var hlynntur
neii. Þetta rak endahnútinn á að Miljöpartiet
varð til. Fjöldi fólks frá línu 3 gekk til liðs við
flokkinn og gerði upphafið mögulegt.
Flokkurinn var svo stofnaður 1981 að
frumkvæði Per Garton (Per þessi er doktor í
félagsfræði og sat á árum áður á þingi fyrir
Þjóðarflokkinn. Hann er einnig þekktur sem
sérfræðingur í málefnum miðausturlanda og
hefur mjög talað máli Palestínuaraba.) Hann
hafði samband við ýmsa skoðanabræður
sína, sem álitu tíma til kominn að gera eitt-
hvað þingræðislegt fyrir náttúruna og jafnvel
að setja spurningarmerki við sænskt full-
trúalýðræði. Við fórum af stað með miklum
glæsibrag og var jafnvel búist við að við fær-
um á þing í kosningunum 1982.
Sérstaklega ýttu fjölmiðlar undir þetta og
hinir flokkarnir óttuðust mjög þennan
möguleika. En kosningarnar þá fóru ekki
vel, sem varla var von. Við komumst ekki út
.með boðskap okkar og margir voru hræddir
við að hér væri á ferðinni hreinn óánægju-
flokkur í stíl við Framfaraflokk Glistrups.
Við fengum hvergi að vera með í opinberri
umræðu, svo það sem fólk varð að taka af-
stöðu til var mynd sem fjölmiðlar höfðu
skapað frekar en pólitísk lína flokksins.
Okkur var að sjálfsögðu einnig sjálfum um
að kenna. Fæstir þeirra sem voru með höfðu
áður komið nálægt stjórnmálum og kunnu
ekki að koma boðskapnum á framfæri.
Þegar við fengum að vera með gekk okkur
alls ekki vel. Flokkurinn var jú alveg nýr og
ekki hægt að tala um neina skipulagningu á
landsmælikvarða. Það var fyrst eftir á sem
gengið var í það.
Fyrst voru mynduð landssamtök og síðan
var farið að mynda deildir í einstökum lands-
hlutum, bæjum og borgum. Víða voru fyrir
flokkar umhverfissinna í einstökum bæjar-
félögum og þeir gengu til liðs við okkur. Við
höfum lært mikið síðan án þess þó að breyt-
ast því að við erum öðruvísi flokkur, allt
öðruvísi flokkur. Flokkurinn er byggður upp
á annan hátt en hinir hefðbundnu flokkar.
Við höfum hvorki formann né flokksstjórn
til að taka allar ákvarðanir milli flokksþinga.
Hjá okkur eru nefndir sem sjá um mismun-
andi þætti starfsins, stjórnmálanefnd, stjórn-
unar-, blaða- og skipulagningarnendir.
Miðstýring hefur alltaf verið eitur í okkar
beinum og hinar ólíku deildir hafa mikið
sjálfræði. Þá er einnig mikilvægt að við höf-
um endurnýjunarreglu. Innan flokksins fær
enginn að sitja lengur en sex ár í sama em-
bætti. Hvað varðar þá meðlimi sem kjörnir
eru til opinberra starfa gildir sú regla að end-
urkjósa má menn tvisvar, svo menn geta
lengst setið níu ár á þingi eða í borgarstjórn
fyrir Miljöpartiet. Þetta teljurn við eðlilegra
en það sem Die Grune hafa reynt í Þýska-
landi, þ.e. að skipta um á tveggja ára fresti.
Raunin er sú að það tekur þó nokkurn tíma
að læra hvernig unnið er, það er eiginlega
fyrst eftir að það hefur lærst sem hægt er að
fara að gera eitthvað. Síðan erum við einir
flokka um að hafa þá reglu að hvort kyn hafi
kröfu á að minnsta kosti 40% fulltrúa hvar
sem er innan flokksins eða á framboðslistum
hans. Þessa kröfu gerum við líka til annarra
flokka og viljum gera að almennri reglu.
Ykkur íslendingum þykir þetta sjálfsagt lítt
merkilegt, með hreinan kvennaflokk. Það
finnst mér nú raunar fulllangt gengið, þið
karlmenn eruð nú ekki alveg óalandi.
Eg sá í blaðinu í morgun að málpípur ykk-
ar mega ekki sitja á þingi. (Málpípur kallast
talsmenn flokksins).
— Ja, þetta er þannig að ef málpípa er
kosin á þing er hún ekki lengur málpípa. Þær
eru valdar úr hópi þeirra er sitja í stjórnmála-
nefndinni og þar má enginn þingmaður vera.
Á sama hátt er það í sveitarfélögum. Kjörinn
fulltrúi þar fær ekki að sitja í stjórnmálan-
efnd staðarins. Þetta gerum við til að vinna
gegn valdasamþjöppun og hefur gengið
framar öllum vonum.
Svo við víkjum aftur að umræðunni um
kjarnorku. Þið viljið helst loka öllum kjarn-
orkuverum strax eða innan þriggja ára. Staf-
ar andúð ykkar á henni einvörðungu af ótta
við slys?
— Við vitum jú að möguleiki er á slysi þó
hann sé lítill og við álítum að sem manneskj-
ur og sem stjórnmálamenn getum við ekki
tekið ábyrgð á afleiðingum slíks. Því finnst
okkur við ekki geta tekið áhættuna. Við
spyrjum oft hina flokkana hvort þeir treysti
sér til að axla þá ábyrgð. Því er engu svarað.
En það er einnig valdasamþjöppunin og ör-
yggisleysið sem við óttumst. Ef eitthvað ger-
ist t.d. í Barsebak er jú öll Suður-Svíþjóð
rafmagnslaus. Við erum háð erlendu hráefni
og síðan er það ekki hvað síst úrgangurinn
sem við erum hrædd við. Okkur þykir það
forkastanlegt að okkar úrgangur hjálpi
Frökkum að búa til kjarnorkusprengjur.
Já er það svo að sænskur kjarnorkuúr-
gangur er notaður í franskar sprengjur?
— Já, já, það er ekkert leyndarmál.
En það hlýtur að vera feimnismál fyrir
jafnaðarmenn?
— Já, maður skyldi ætla það, en þeir ræða
þetta aldrei. Þeir víkja sér undan. Sjálfsagt
segja þeir eins og svo oft að það sé ekki okkar
vandamál hvað Frakkar geri við úrganginn.
Þar sé um annað land að ræða og við ráðum
því ekki hvað þeir geri.
Óttist þið ekki að niðurlagning kjarnorku-
vera hafi í fór með sér aukna notkun kola og
olíu og þar með aukna mengun?
— Það á ekki að þurfa að eiga sér stað svo
nokkru nemi. Á sama hátt og með kjarnork-
una viljum við láta gera áætlun um hvernig
við á t.d. 30 árum getum orðið óháð kolum
og olíu. Það er margt hægt að gera. Fyrst og
fremst spara orku og styðja framleiðslu sem
krefst lítillar orku. Margt slíkt er mögulegt
nú þegar en þar eð orkan er svo ódýr er því
ekki sinnt. Það má segja að markaðsöflin
vinni ekki með okkur núna. En ef orkan
verður seld á raunvirði er öruggt að breyting
verður á. í stærri, orkufrekum iðnaði papp-
írs- og stáliðnaðinum t.d. þarf á hinn bóginn
að leggja í þó nokkrar fjárfestingar til að
draga úr orkunotkun. Við viljum jú ekki
leggja þennan iðnað niður. Fyrirtæki þurfa
tíma til að aðlaga sig og þau munu fá hann.
Þið teljið sem sagt ekki nauðsynlegt að
lækka hinn efnislega staðal?
— Nei, en hins vegar gerir ekkert þó hann
lækki aðeins. Við höfum það mjög gott, allt-
of gott. Sóun og eyðilegging verðmæta sýnir
að við höfum tapað virðingunni fyrir því sem
við höfum. Eg lít því svo á að það sé engin
hindrun þó að einhver samdráttur eigi sér
stað. Ef stefnuskrá okkar yrði framkvæmd í
heild yrði lokaniðurstaðan hugsanlega ein-
hver kaupmáttarminnkun. Við lítum ekki á
það sem neitt neikvætt. Það gerir ekkert til
þó fólk hugsi sig aðeins um áður en það
kaupir allar þessar plastpökkuðu límonaði-
flöskur. Við höfum nóg af peningum, okkur
líður mjög vel í Svíþjóð. Miljöpartiet hefur
sagt að stefna beri að þeirri orkunotkun sem
hér var 1970-80. Síðan hefur orkunotkunin
tvöfaldast en við lifðum jú líka þá og höfðum
það bara ágætt. Okkur var ekkert kalt og við
höfðum nægan mat. Þessi ótrúlega aukning
orkueyðslu er bæði á ábyrgð iðnaðarins og
heimilanna. Bein rafmagnshitun einbýlis-
húsa hefur stóraukist sem bein afleiðing
kjarnorkunnar og það er hræðileg sóun pen-
inga og hráefna. Það er vart hægt að hugsa
sér verri aðferð til upphitunar en rafmagn.
Það tapast svo mikil orka á hverju stigi. Hér
viljum við að samfara niðurlagningu kjarn-
orkuveranna fái eigendur þessara húsa ríkis-
aðstoð til að breyta um hitunaraðferð. Og
síðan verður að stórauka notkun annarra
orkulinda, vinds, sólar og bylgjuhreyfinga.
Á þessum sviðum er mikið að gerast og ef við
söfnuðum saman reynslunni í heiminum
kæmumst við fljótt mjög langt. Yrðum óháð
kjarnorkunni og smám saman einnig kolum
og olíu. Og þaðermikilvægt, þvíþarer jú um
endanlegar auðlindir að ræða, þær ganga til
þurrðar að lokum. Við viljum notfæra okkur
þá hreinu orku sem alltaf verður til staðar.
Sú orka skaðar okkur ekki, og notkun henn-
ar er skaðlaus náttúrunni.
En svo við snúum okkur að öðru. Þið liaflð
staðfastlega neitað að taka þátt í hinni hefð-
bundnu fylkingaskiptingu sem einkennir
sænsk stjórnmál. Hvernig stendur á því?
— Við erum einfaldlega hvorki sósíalistar
né borgaraleg. Við leggjum höfuðáherslu á
umhverfismál. Einnig höfum við viljað setja
spurningarmerki við sænskt lýðræði, hvort
það sé í raun svo lýðræðislegt. Hér bendum
við t.d. á litla þáttöku kvenna og bitlinga-
söfnun stjórnmálamanna. Oftar en ekki gera
þeir lítið annað en fara af einum fundinum á
50