Þjóðlíf - 01.11.1988, Side 72

„Oft koma börnin til
mín og geta ekki sagt
hvað er að, ég bara finn
að þau bíða eftir svörun,
ekki plástri. Þau eiga
erfitt með að tala um
foreldra sína, reyna að
verja þá eins og þau
geta. Og ef þau kvarta
undan þeim fá þau
bullandi sektarkennd...“
„og svo kallar hún mig druslu af því ég kom
einu sinni full heim.“
Það eru til foreldrar sem bregðast við
drykkju barna sinna á frjálslyndan hátt og
leyfa þeim að drekka heima því það sé þó
betra að fylgjast með þeim en vita af þeim
einhvers staðar í misjöfnum félagsskap.
Sumir ganga jafnvel svo langt að kaupa áf-
engi handa þeim. Mín reynsla er sú að ungl-
ingar vilja ekki eiga slíka foreldra, þeir vilja
gamaldags aðhaldssama foreldra. Hins veg-
ar eru þau ekki alltaf samkvæm sjálfum sér,
blessuð. Pau vilja gjarnan að kunningjar
þeirra eigi slíka foreldra."
Samvinna um velferð
— Þegar ég var í skóla sást h júkrunarkon-
an ekki nenia þegar átti að sprauta og var því
ekki par vinsæl. Hefur þetta breyst? Ert þú
ekki að fara inn á svið skólasálfræðingsins?
„Nei, skólahjúkrunarfræðingar eru ekki
að fara inn á„ svið“ eins eða neins. Hvaða
hagsmunum er verið að þjóna með slíku tali?
Hvernig væri að við Islendingar færum að
hugsa aðeins meira um þýðingu samvinn-
unnar?
Markmið skólaheilsugæslu er að barnið fái
að þroskast við bestu skilyrði — andleg, líka-
mlegogfélagsleg — sem völ erá. Hjúkrunar-
fræðingur er fær á fleiri sviðum en bara því
líkamlega, hann er jafnfær um að taka á and-
legum og félagslegum málum. Því niiður er
skólayfirvöldum og jafnvel stjórnendum
margra skóla þetta ekki nægilega ljóst og
biðja því stöðugt um meiri aðstoð utan frá.
Þeir kunna ekki að nýta sér skólahjúkrunar-
fræðinginn, í sumum skólum er hann jafnvel
útilokaður þegar rætt er um andlega og fé-
lagslega erfiðleika barna. Kannski erum við
ekki nógu duglegar að koma okkur á fram-
færi.
Skólasálfræðingarnir eru oft með fleiri en
einn skóla á sinni könnu og koma kannski
UPPELDISMÁL
einu sinni í viku í hvern skóla. Það er því
útilokað að þeir kynnist börnunum og heim-
ilunum eins vel og kennarar og hjúkrunar-
fræðingar. Sálfræðingar geta oftast aðeins
sinnt erfiðustu málunum, því miður. Við er-
um hins vegar á staðnum og vinnum með
börnunum. Þess vegna leita þau mikið til
okkar.
Farsælasta lausnin væri sú að kennarar,
hjúkrunarfræðingar og skólasálfræðingar
vinni í sameiningu að velferð barnanna og
hafi að leiðarljósi að það sem einn úr hópn-
um skortir getur annar bætt upp. Með því
móti er ef til vill hægt að veita barninu og
fjölskyldu þess raunhæfa aðstoð. Eða er það
ekki markmiðið? Hjúkrunarfræðingar ættu
að vera í öllurn skólum. Því miður gæti stefna
fræðsluyfirvalda virst vera önnur. I sumum
nýjum skólum er ekki gert ráð fyrir húsnæði
til skólaheilsugæslu. Fræðsluyfirvöld telja
sennilega að börnin geti sótt sína heilsugæslu
á næstu heilsugæslustöð og gleyma því að
barnið er meira en bara líkami. Skólahjúkr-
unarfræðingur er oft einskonar öryggisvent-
ill fyrir barnið og það mjög mikilvægur. Það
væri mikil afturför að færa starf okkar úr
skólunum. Ég hef stunduð undrað mig á því
hvers vegna skólaheilsugæsla sé ekki mark-
visst kynnt í Kennaraháskóla íslands.“
Um hvað stendur valið?
— Heilbrigðisráðherra var að hrinda af
stað fræðsluherferð um heilbrigði til að
koma unglingum í skilning uni að valið sé
þeirra. Hvernig líst þér á hana?
„Hún vekur þá spurningu hvort unglingur-
inn sé fær um að velja. Veit hann um hvað
valið stendur? Velur hann ávaxtasafann eða
þykir honum áfengið betra?
í augum margra unglinga felst heilbrigði í
því að taka lýsi og borða hollan mat. Andlegt
og félagslegt heilbrigði er ekki tekið með í
reikninginn. Og þau tengja heilsuræktará-
.hugann ekkert við það að stuðla að heil-
brigði og koma í veg fyrir sjúkdóma. Sjúk-
„Ég held að það sé
dálítið hættuspil að sýna
þessa umtöluðu norsku
sjónvarpsmynd um
kynferðislegt ofbeldi hér
á landi. Við erum ekki
reiðubúin að taka við
öllum þeim málum sem
upp kunna að koma í
kjölfar hennar....“
„ í sumum nýjum skólum
er ekki gert ráð fyrir
húsnæði til
skólaheilsugæslu.
Fræðsluyfirvöld telja
sennilega að börnin geti
sótt sína heilsugæslu á
næstu heilsugæslustöð
og gleyma því að barnið
er meira en bara
líkami...“
dómar eru fyrirbæri sem maður þarf ekki að
hafa áhyggjur af fyrr en maður er orðinn
gamall, svona 25 ára. Heilsuræktin snýst ein-
ungis um að gera líkamann fegurri og fá
hraustlegt útlit sem er í tísku.
Það þyrfti að byrja snemma, strax í sex ára
bekk, á markvissri fræðslu um daglegt heil-
brigði, andlegt, líkamlegt og félagslegt.
Þegar unglingur útskrifast svo úr 9. bekk veit
hann um hvað valið stendur. Þá er hægt að
segja við hann: Þitt er valið.
Það er þörf á nánara samstarfi yfirvalda
mennta- og heilbrigðismála um málefni
barna og unglinga. Og við þurfum að losna
við valdabaráttuna, hrokann og hagsmunaá-
rekstrana sem allt of rnikið er um í kerfinu.
Fyrirbyggjandi aðgerðir hafa oft strandað á
samvinnu starfshópa, þar hafa margir meiri
áhyggjur af öryggi sínu og stéttarinnar en
velferð þeirra sem við eigum að sinna. Þetta
á líka við um skólana. Við erum svo hrædd
við að aðrir komist að því að við vitum ekki
allt og þurfum jafnvel að leita aðstoðar og
ráða.
Þegar leysa þarf vandamál sem tengjast
börnum er peningaleysi iðulega borið við.
Til dæmis hefur það komið í ljós að 10-20%
allra skólabarna slasast í skólanum á hverj-
um vetri. Fæst eru slysin þó alvarleg, sem
betur fer. í mörgum tilvikum er hægt að
fækka slysum verulega með lagfæringum en
það er okkar reynsla í Austurbæjarskólanum
að slík fjárbeiðni er strokuð út á hverju ári,
td. um lagfæringu á húsnæði eða skólalóð.
Það er oft sagt að það þurfi að fækka slys-
um, hvað sem það kostar, „en það má ekki
kosta neitt". Samt virðast vera til nógir pen-
ingar í samfélaginu. Það sýnist manni á ráð-
húsinu, skopparakringlunni og íþróttahöll-
inni sem yfirvöld ætla að ráðast í. Þarna er
líka spurning um rétt val,“ segir Vilborg G.
Guðnadóttir.
Þröstur Haraldsson
72