Læknablaðið : fylgirit - 01.12.2002, Qupperneq 26

I ÁGRIP ERINDA / XI. VÍSINDARÁÐSTEFNA HÍ
súrefnisbúskap sjóntaugar í tilraunadýrum og mönnum. Margt
bendir til að jákvæð verkun þessara lyfja á gláku byggist á áhrifum
lyfjanna á súrefnis- og þar með orkubúskap sjóntaugar.
E 13 Valda glákulyf víkkun æða í sjónhimnu augans?
Atli Jóscfsson, Þór Eysteinsson, Stefán B. Sigurðsson
Lífeðlisfræðistofnun HÍ
atlij@hi.is
Inngangur: Talið hefur verið að gláka gæti tengist að hluta skertu
blóðflæði til sjónhimnu og sjóntaugar. Þau lyf sem hingað til hafa
verið notuð til að meðhöndla/fyrirbyggja gláku hafa miðað að því
að lækka augnþrýsting, en Iítill gaumur gefinn að því hvaða áhrif
þessi lyf kunna að hafa á blóðflæði til augnbotnsins. Vísbendingar
hafa þó komið fram um að kolanhýdrasa hamlarinn dorzolamíð
(Trusopt, MSD), algengt glákulyf, auki blóðflæði til sjónhimnu. Þó
er ekki vitað með hvaða hætti þeim áhrifum er miðlað. Markmið
þessarar rannsóknar var að kanna hvort dorzolamíð hefði bein áhrif
á þvermál sjónhimnuæða.
Efniviður og aðfcrðir: Með svokallaðri myograph tækni er mögu-
legt að mæla samdráttarkrafta í sléttvöðvalagi örsmárra æða. 1-2
mm bitar úr sjónhimnuæðum nautgripa (200 |im þvermál) voru ein-
angraðir og þeim komið fyrir í líffærabaði. Fíngerðir vírar (40 |xm í
þvermál) sem tengdir eru tognemum voru þræddir í gegnum hol
æðabitanna og samdráttarkraflur skráður.
Niðurstöður: í ljós kom að æðar í sjónhimnu augans hafa enga sjálf-
virkni né grunntónus in vitro. Auðvelt er þó að framkalla samdrátt
(þrengingu) í æðunum með prostaglandíni F 2a, noradrenalíni eða
aukningu í styrk K+. Ef >10'4 M dorzolamíð (kolanhýdrasa hamlari)
var gefið kom fram marktæk slökun (víkkun) æðanna. Dorzolamíð
lækkar þann tónus sem æðaherpandi efnin mynda. Þessi áhrif komu
fram hvort sem dorzolamíð var gefið á undan eða eftir æðaherpandi
efnum. Þessi áhrif voru óháð breytingum á sýrustigi sem kolanhýdr-
asa hamlarinn orsakaði.
Ályktanir: Niðurstöður sýna að dorzolamíð hefur bein æðavíkkandi
áhrif á sjónhimnuæðar. Nákvæmlega með hvaða hætti er enn óljóst.
Það er því líklegt að dorzolamíð auki blóðflæði til sjónhimnu og geti
þannig dregið úr þeirri hrörnun sem á sér stað í sjónhimnu við
gláku.
E 14 Forvarnir gegn augnsjúkdómi í sykursýki 1980-2000
Jóhann R. Guðmundsson, Jóhannes Kári Kristinsson, Friðbert Jónasson,
Ingimundur Gíslason, Einar Stefánsson
Læknadeild HÍ, augnlækningadeild Landspítala háskólasjúkrahúss
sirrybl@landspitali.is
Tilgangur: Forvarnakerfi með eftirliti og fyrirbyggjandi meðferð
gegn augnsjúkdómum í sykursýki hefur verið rekið á íslandi síðan
1980. Við rannsökuðum árangur þessarar starfsemi og athuguðum
algengi augnsjúkdóma og sjón sykursjúkra.
Efniviður og aðferðir: Skýrslur 368 sjúklinga með tegund 1 sykur-
sýki og 1065 sjúklinga með tegund 2 sykursýki voru skoðaðar. Sjúk-
lingarnir með tegund 1 voru 58% karlar, höfðu greinst með sykur-
sýki að meðaltali 16 ára gamlir (1-29 ár) og höfðu haft sykursýki að
meðaltali í 20 ár (1-55 ár). Sjúklingarnir með tegund 2 voru 62%
26 LÆKNABLAÐIÐ / FYLGIRIT 47 2002/88
karlar. Þeir höfðu greinst með sykursýki 54 ára gamlir að meðaltali
(30-84 ár) og haft sykursýki að meðaltali í 12 ár (1-40 ár).
Niðurstöður: Hjá sykursjúkum með tegund 1 voru 49% með ein-
hvern sjónhimnusjúkdóm og 13% voru með æðanýmyndun og 3%
makúlubjúg. Hjá þeim sem höfðu haft sykursýkina í meira en 20 ár
voru 75% með sjónhimnusjúkdóm, 26% höfðu fengið æðanýmynd-
un og 4% makúlubjúg, 81% sáu betur en 6/6 en 1% voru lögblind
(<0,1 í sjónskerpu) og 2% höfðu vægari sjónskerðingu.
Hjá sykursjúkum með tegund 2 voru 42% með einhvern sjón-
himnusjúkdóm, 4% með æðanýmyndun og 7% höfðu fengið mak-
úlubjúg. Hjá þeim sem höfðu verið með tegund 2 sykursýki í meira
en 20 ár voru 59% með sjónhimnusjúkdóm, 7% með æðanýmynd-
un og 12% höfðu fengið bjúg. Af sykursjúkum með tegund 2 sáu
59% 6/6 eða betur, 1% voru lögblindir og 3% höfðu vægari sjón-
skerðingu.
Ályktanir: Sjónskerðing er miklu sjaldgæfari hjá sykursjúkum ís-
lendingum en hjá sykursjúkum einstaklingum í nágrannalöndun-
um. Algengi blindu og sjónskerðingar árið 2000 er svipað og 1994
en meira en helmingi lægra en 1980. Blinda og sjónskerðing vegna
sykursýki hefur minnkað tvö- til þrefalt á íslandi frá 1980 en virðist
ekki hafa breyst á síðustu sex árum.
E 15 Þættir sem hafa áhrif á hámarksafkastagetu
sjúklinga með svæsna langvinna lungnateppu
IMarta Guðjónsdóttir1, Lorenzo Appendini2, Stefán B. Sigurðsson2
'Reykjalundur Endurhæfingarmiðstöð, 2Salvatore Maugeri stofnunin, Verona,
3Lífeðlisfræðistofnun HI
Marta@REYKJALUNDUR.is
Inngangur: Afkastageta á hámarksþolprófi er mjög skert hjá sjúk-
lingum með langvinna lungnateppu (LLT) (ARRD 1991; 143: 1-9).
Tilgangur rannsóknarinnar var að kanna hvaða þættir hefðu helst
áhrif á afkastagetuna.
Efniviður og aðferðir: Þolprófaðir voru níu karlar með svæsna
langvinna lungnateppu (65±10 ára, FEV1=37±10% af áætluðu).
Við mældum í hvíld og við hámarksálag (Whámark=53±21wött): and-
rýmd (tidal volume, VT), öndunartíðni (ÖT), dýnamískt intrinsic
PEEP (PEEPi,dyn), vinnu þindar (PTPdi) og innöndunarvöðva
(PTPpl). Hámarkskraftur þindar (Pdi,max) var mældur í hvfld og
fimm mínútum eftir álag. Mælingar í hvfld og Whámark voru bornar
saman með pöruðu t-prófi og marktæk breyting var miðuð við
p<0,05.
Niðurstöður: VT hækkaði úr 0,67±0,18 L í hvfld í 1,01 ±0,27 L við
Wháinark (p<0,05) og ÖT hækkaði úr 20,4±5,1 andardrættir/mín. í
hvfld í 32,6±7,7 andardrættir/mín. við Whámark (p<0,05). PEEPi, dyn
var þegar hált í hvfld (1,56±0,98 cm H-,0) og hækkaði enn frekar
við hámarksálag (6,09±2,51 cm H^O, p<0,05). PTPdi hækkaði ekki
við hámarksálag borið saman við hvfldargildi (úr 223±99 í 305±121
0 J60cm HzO-s) og sömuleiðis hélst Pdi,max óbreytt (87±27 cm H20
í hvfld, 75±24 cm H,0 5 mín. eftir Whámark). PTPpl hækkaði við
Whámark frá hvfldargildi (úr I53±63 í 289±145 0J60cm H20-s). Þegar
skoðuð eru vensl breytna kemur í ljós að PEEPi,dyn í hvíld og breyt-
ingin á VT við álagið (AVT) skýra 92% af Whámark, það er r2 verður
0,92, p=0,0005. Venslin eru með þeim hætti að því meira sem VT
getur stigið við álagið og því lægra sem PEEPi,dyn er í hvfld því
hærra verður Whámark.