Læknablaðið : fylgirit - 01.12.2002, Síða 88

■ ÁGRIP VEGGSPJALDA / XI. VÍSINDARÁÐSTEFNA HÍ
klínískt heilkenni, trúlega orsakað af mörgum erfðagöllum sern
hugsanlega valda röskun á sama efnaferli í heila og þar með hrörn-
un og dauða taugafrumna.
V 100 Caliciveirugreiningar á íslandi árið 2002
Sigrún Guúnadóttir, Guðrún Baldvinsdóttir
Veirufræðideild Landspítala háskólasjúkrahúss
sigrgudn@landspitali.is
Inngangur: Veturinn 1997-1998 var fyrst komið upp tækni á Rann-
sóknastofu í veirufræði til greiningar á Caliciveirum. Þetta eru litlar
RNA-veirur sem geta valdið heiftarlegum iðrasýkingum og eru ein
helsta orsök hópsýkinga af því tagi. Þær geta borist með ýmsuni mat
og vatni. Sjúklingur með Caliciveirusýkingu skilur út mikið magn af
veirunt bæði í saur og uppsölu og því er sýkingarhætta mikil milli
rnanna. Þar sem meðgöngutími sjúkdóms er nokkrir dagar er oft
erfitt að finna orsökina. Við iðrasýkingar fengum við í fyrstu yfir-
leitt til rannsóknar sýni sem reyndust neikvæð í sýklaræktun, þann-
ig að ástand og aldur sýnanna voru ekki til þess fallin að ná góðum
árangri í veirurannsókn. Undanfarið hafa okkur borist sýnin sam-
hliða sýnum til sýklafræðideildar og því má ætla að meiri líkur séu á
greiningu hópsýkinga.
Efniviður og aðfcrðir: Sýni til rannsóknar eru saursýni sem berast
á veirufræðideild vegna einkenna frá meltingarvegi (uppkasta/nið-
urgangs). Árið 2002 hafa á fimmta tug sýna verið rannsökuð með
tilliti til Caliciveira. Þar sem Caliciveirur vaxa ekki í frumugróðri,
eins og margar aðrar veirur, þarf að beita RT-PCR tækni. Þá er
kjarnsýran unnin úr sýninu með sértækum aðferðum og hún umrit-
uð yfir í c-DNA og það fjölfaldað nteð hitaþolnu enzími með hjálp
sértækra Caliciprimera. Afurðin er svo rafdregin á PolyAcrylamið
geli og litað með efnaljómun og ljósmyndað. Stærð afurðarinnar
staðfestir hvort um Caliciveirur sé að ræða í upphaflega sýninu.
Helstu niðurstöður og ályktanir: Tæpur helmingur prófaðra sýna
reyndist calicijákvæður, að stærstum hluta úr hópsýkingum. Greind-
ar voru þrjár aðskildar hópsýkingar, í maí, júlí og október. Þær
reyndust ekki vera af sömu undirtegund. Þar sem ekki er leitað að
Calici í matvælum hérlendis er ekki vitað um uppruna tilfellanna, en
augljóst að veirurnar eru hér vandamál eins og víðast hvar annars
staðar. Því er full ástæða til að leita þeirra þegar hópsýkingar verða.
V 101 Klónun, einangrun og tjáning á málmháðum
innrænum peptíðasa sem er úteitur Aeromonas
salmonicida, stofns 265-87
íris Hvanndal, Valgerður Andrésdóttir, Bjarnheiður K. Guðmundsdóttir
Tilraunastöö HÍ í meinafræði að Keldum
iriss@hi.is
Inngangur: Kýlaveikibróðir af völdum baktcríunnar A. salmonicida
undirtegund achromogenes er landlæg hér við land og hefur valdið
miklum afföllum á eldisfiski. Aðalúteitur bakteríunnar hefur verið
einangrað og skilgreint sem málmháður innrænn peptíðasi, AsaPl.
Skyldleiki er á milli AsaPl og A. hydrophila próteinsins EprAl sem
er í fjölskyldu aspzincina. Markmið rannsóknarinnar var að skil-
greina fyrstastigs byggingu AsaPl, tjá gen þess í E. coli og athuga
eituráhrif endurraðaðs AsaPl.
Efniviður og aðferðir: PCR prímerar smíðaðir eftir basaröð eprAl
gensins voru notaðir til að magna opna lesramma asaPl gensins og
skerðibútar sem innihéldu hluta asaPl voru notaðir til að ákvarða
basaraðir ofan og neðanvert við opna lesrammann. Magnaðir asaPl
bútar voru klónaðir í pUC18 og raðgreindir. Próteintjáandi hluti
asaPl var klónaður neðanvert við GST prótein í pGEX tjáningar-
vektor og þau tjáð sem blendingsprótein í E. coli. Endurraðað
AsaPl var einangrað úr E. coli leysi nteð súluskiljun og sprautað
i.m. og i.p. í laxaseiði til að meta eituráhrif.
Niðurstöður og ályktanir: Raðgreindir voru 1983 basar, opinn les-
rammi er 1029 bp sem þýddur er í 343 amínósýru peptíðkeðju.
Merki til útílutnings er á amínóendanum en karboxýlendinn er
klofinn frá sem 172 amínósýruvirkt peptíð. Mikil samsvörun fékkst
við amínósýruröð EprAl próteins (87%). AsaPl er í fjölskyldu asp-
zincina með vel varðveitta zink bindiröð, HExxH + GTxDxxYG.
Endurraðað AsaPl veldur vefjabreytingum í laxi, sem eru sambæri-
legar þeim sem villigerð ensímsins veldur, það er þó heldur stærra
(22 kDa í stað 19 kDa) en villigerðin. AsaPl er fyrsta bakteríueitrið
sem lýst er í fjölskyldu aspzincina.
V 102 Samanburður á arfgerð og svipfari útensíms AsaPl
meðal fjölbreytilegs hóps Aeromonas stofna
íris Hvanndali. Ulrich Wagner^, Valgerður Andrésdóttir1, Bjarnheiður K.
Guðmundsdóttiri
•Tilraunastöð HÍ í meinafræði að Keldum, 2lnstitut fur Zoologie, Universitat
Leipzig
iriss@hi.is
Inngangur: Bakterían Aeromonas salmonicida veldur búsifjum í
fiskeldi víðsvegar um heiminn, faraldrar hafa einnig greinst í villtum
fiski. Aðalúteitur sumra stofna er málmháður innrænn peptfðasi,
AsaPl. Markmið rannsóknarinnar var að greina úteitrið í seyti 41
Aeromonas stofna, þar á meðal einkennisstofna fjögurra undirteg-
und A. salmonicida, sem hafa verið einangraðir úr mismunandi fisk-
tegundum víðsvegar um heiminn. Ennfremur að kanna tilvist asaPl
gens hjá sömu stofnum með PCR prófi, auk þess að bera saman
basaröð asaPl í nokkrum stofnum A. salmonicida.
Efniviöur og aðferðir: Utanfrumuafurðir hvers stofns voru ein-
angraðir og notaðir í samloku ELISA próf, byggðu á einstofna mót-
efni gegn AsaPl. Genómískt DNA hvers stofns var einangrað. Ttl
að magna upp asaPl genið voru tvenns konar PCR þreifarapör not-
uð. Annars vegar þreifarar byggðir á sitt hvorum enda tjáðs asaPl
gens og hins vegar á vel varðveittu svæði innan gensins. AsaPl gen
þriggja A. salmonicida stofna var klónað í pUC18 og raðgreint.
Niðurstöður: Allir stofnar höfðu vel varðveitt svæði aspzincins pró-
teina. Stærsta hópinn (48%) mynda stofnar sem eru AsaPl nei-
kvæðir í ELISA prófi en hafa eðlilegt asaPl gen. Fjörutíu prósent
stofnanna voru með AsaPl arfgerð og svipfar. Aðeins 4% stofn-
anna voru bæði neikvæðir í ELISA og PCR prófum. í sömu tilfell-
um sáust fleiri en ein stærð DNA bands eftir PCR mögnun á varð-
veitta svæðinu. Einn stofn reyndist jákvæður í ELISA prófi þrátt
fyrir að ekki hafi orðið PCR mögnun á asaPl. Samanburðarrað-
greiningin sýndi stökkbreytingar sem skýra vöntun á svipfari
AsaPl. Mun færri stofnar hafa svipgerð AsaPl en þeir sem hafa
genið.
Ályktanir: Gen AsaPl er ekki einskorðað við tegundina A. salmon-
88 LÆKNABLAÐIÐ / FYLGIRIT 47 2 0 02/88