Læknablaðið : fylgirit - 01.12.2002, Blaðsíða 92

I ÁGRIP VEGGSPJALDA / XI. VÍSINDARÁÐSTEFNA HÍ
ar var að bera saman næmi og áreiðanleika ensímvirkniprófa og
blóðvatnsprófa við greiningu sýkiþátta og ennfremur að bera sam-
an sýkiþætti í seyti A. salmonicida stofna úr ýmsum fisktegundum
frá mismunandi búsvæðum.
Efniviður og aðferðir: Utensímalausnir 62 A. salmonicida stofna
voru einangraðar frá frumum sem voru ræktaðar á sellófanþöktum
agar skálum. Við greiningu sýkiþátta var notað ELISA-próf byggt á
einstofna mótefnum, western þrykk þar sem notuð voru fjölstofna
músamótefni til að nema vaka, kasínasa og gelatínasa virknipróf
með og án ensímhindra, blóðrofspróf, fosfatasapróf og ensímrit
(zymograms).
Niðurstöður: ELISA-próf reyndist næmasta aðferðin við greiningu
AsaPl og P2, en ensímrit var næmast við greiningu á GCAT og P1.
Ensímvirknipróf (kasínasa-, gelatínasa-, fosfatasa- og blóðrofspróf)
reyndust áreiðanleg en ekki nógu næm. Nokkuð góð samsvörun
fékkst á milli mælingaaðferða. Á grundvelli niðurstaðna var stofn-
unum skipt í fimm hópa. A. salmonicida undirtegund achromogenes
og 21 % stofnanna voru í einum, 20% í öðrum, undirtegund smithia,
undirtegund masoucida og 8% stofnanna í þriðja, undirtegund sal-
monicida og 8% stofnanna í Ijórða og 2% stofnanna voru í fimmta
hópnum.
Ályktanir: Greining sýkiþátta með ELISA-prófi og ensímriti reynd-
ist næmasta og áreiðanlegasta aðferðin. Stofnarnir skiptust í fimm
mismunandi hópa eftir sýkiþáttum sem greindust í seyti.
V 112 Kýlaveikibróðir í hlýra
Slavko H. Bambir, Bjarnliciður K. Guðmundsdóttir, Gísli Jónsson, Sigurð-
ur Helgason
Tilraunastöð HÍ í meinafræði að Keldum
bjarngud@hi.is
Inngangur: Eitt afbrigða bakteríunnar Aeromonas salmonicida
veldur kýlaveikibróður í ýmsum fisktegundum víða um heim. Áður
en bóluefni varð til olli bakterían talsverðum afföllum í alifiskum og
hefur einnig valdið dauða villtra laxfiska í ám. Tilraunaeldi á hlýra
er nýhafið á Austurlandi. Þar hafa orðið afföll á hlýrum í eldiskeri
(9°C hiti) og drápust 58% fisksins áður hann var meðhöndlaður
með sýklalyfi.
Efniviður og aðferðir: Prír fiskar bárust til rannsóknar. Blóð var í
kviðarholi og blóðsókn (hyperaemia) í innri líffærum hjá einum
fiskanna. Önnur einkenni sáust ekki. Sýni voru tekin úr helstu líf-
færum og unnin til vefjarannsóknar. Sáð var á bakteríuæti úr nýr-
um, milta og lifur. Kýlaveikibróðurbakterían var einangruð í hrein-
rækt úr innri líffærum allra fiskanna. Gerð voru lífefnafræðileg grein-
ingarpróf á stofnunum og sýkiþættir bakteríunnar rannsakaðir og
bornir saman við sýkiþætti- úr íslenskum og norskum stofnum úr
mismunandi fisktegundum.
Niðurstööur: Vefjaskemmdir voru mest áberandi í vöðvum. Þar var
vefjadrep umhverfis bakteríuhópa einkum í þekju æða og olli æða-
rofi og blæðingum. I öðrum líffærum eins og til dæmis hjarta, lifur,
nýrum og milta sáust bakteríuhópar umhverfis æðar með svæða-
bundnu vefjadrepi, einkum í milta og nýra. Rannsóknin leiddi í ljós
að íslenski hlýrastofninn tilheyrir þeim flokki stofna, sem bóluefni,
sem nú er notað í íslensku laxaeldi, veitir vörn gegn. Hins vegar voru
hlýrastofnarnir annarrar gerðar meðal norsku stofnanna.
Ályktanir: Vefjaskemmdirnar í hlýra Iíkjast bráðri kýlaveikibróð-
ursýkingu í laxi, en breytingarnar eru jafnan minni og vefjadrep er
vel afmarkað. Mestu breytingarnar eru í æðaþeli. íslenski hlýra-
stofninn er af sömu arfgerð og stofnar sem um árabil hafa valdið
afföllum í íslenskum fiskeldisstöðvum.
V 113 Sýkiþættir í seyti bakteríunnar Morítella viscosa
Bryndís BjörnsdóttirL Páll Líndal', Hrund Ýr Óladóttir1, Eva Benedikts-
dóttir2, Bjarnheiður K. Guðmundsdóttiri
ITilraunastöð HÍ í meinafræði að Keldum, 2Líffræðistofnun HÍ, örverufræðistofa
bryndisb@hi.is
Inngangur: Roðsár af völdum kuldakæru bakteríunnar Moritella
viscosa valda árlega afföllum í íslenskum, skoskum, írskum og kana-
dískum laxeldisstöðvum, jafnvel þar sem bólusett er gegn sjúk-
dómnum með markaðssettu bóluefni. Enn er lítið vitað um sýking-
armátt bakteríunnar en sýnt hefur verið fram á að seyti ákveðinna
stofna valda sjúkdómseinkennum í laxi og geta verið honum ban-
væn. Markmið rannsóknarinnar var að einangra seyti meinvirks M.
viscosa stofns, K58, og skilgreina sýkiþætti þess.
Efniviður og aðferðir: Seyti var framleitt með ræktun bakteríunn-
ar á sellófanþöktum agarskálum og aðgreint frá frumum með skilj-
un. Ýmis ensímvirknipróf voru gerð á seytinu og út frá þeim valin
próf til að gera á hlutum sem komu af Superosa HR12 súlu í FPLC
súluskiljunartæki. Að auki var hlutum af súlunni sprautað í laxa-
seiði.
Helstu niðurstöður: Tvö meinvirk ensím voru einangruð, annað
esterasi sem rýfur rauð blóðkorn laxa (MvGCAT) 39 kDa að stærð
og hitt málmháður gelatínasi (MvPl) með tvö ísoform, 43 og 45
kDa að stærð. Bæði ensímin framkölluðu sjúklegar breytingar í laxi
og ollu frumuskemmdum á frumum í rækt. Ennfremur kom í ljós að
bakterían seytir próteini sem er banvænt laxi en hefur hvorki ester-
asa né gelatínasa virkni.
Ályktanir: Tveir sýkiþættir M. viscosa voru einangraðir og virkni
þeirra skilgreind. Sýkiþættirnir ullu sjúklegum breytingum í Iaxi en
voru ekki banvænir. Þriðji sýkiþátturinn, sem ekki tókst að skil-
greina, var banvænn en olli ekki miklum vefjabreytingum.
V 114 Hjúpgerðir pneumókokka og breytileiki þeirra
í nefkoki leikskólabarna í Reykjavík
Gunnar Tómasson1, Þórólfur Guðnason2, Karl G. Kristinsson'.3
ÓSýklafræöidcild Landspítala háskólasjúkrahúss, 2Barnaspítali Hringsins, 3Háskóli
íslands
karl@landspitali.is
Inngangur: Upplýsingar um algengi einstakra hjúpgerða pneumó-
kokka og breytingar á hlutföllum þeirra milli ára eru mikilvægar
svo hægt sé að taka ákvörðun um væntanlegar bólusetningar og
meta árangur þeirra.
Efniviður og aðferðir: Tekin voru nefkoksstok hjá börnum á fimm
leikskólum Reykjavíkur 1992-1999 og pneumókokkar ræktaðir frá
þeim með valætum. Hjúpgerðir voru greindar og klónagerð ákvörð-
uð með pulsed field gel electrophoresis. Upplýsingar um sýklalyfja-
notkun voru fengnar með spurningalistum til foreldra.
Niðurstöður: Tekin voru 1228 nefkoksstrok á tímabilinu (217 árið
1992; 239,1995; 249,1996; 271,1997 og 252,1999) og pneumókokk-
92 LÆKNABLAÐIÐ / FYLGIRIT 47 2 0 02/88