Læknablaðið : fylgirit - 01.12.2002, Side 102

■ ÁGRIP VEGGSPJALDA / XI. VÍSINDARÁÐSTEFNA HÍ
V 141 Leiðir til að auka leysni náttúruefna til prófana
á illkynja frumum
Þórdís Kristmundsdóttiri. Ólafur Axel Smithi, Kristín Ingólfsdóttir1. Helga
Ögmundsdóttir2
'Lyfjafræöideild HÍ, 2Rannsóknarstofa Krabbameinsfélags Islands í sameinda- og
frumulíffræði
thordisk@hi.is
Inngangur: Nokkur fléttuefni úr íslenskum fléttum hafa þegar sýnt
áhugaverða in vitro vaxtarhindrandi verkun á ræktaðar illkynja
mannafrumur. Fléttuefnin eru hins vegar mörg svo torleyst að erfitt
er að leysa þau upp fyrir slíkar prófanir. Markmið verkefnisins var
tvíþætt. Annars vegar að auka leysni torleystu fléttuefnanna (+)-
usnínsýru og atranoríns með hjálparefnum, svo sem yfirborðsvirk-
um efnum, leysiefnablöndum og komplexmyndun. Hins vegar að
skoða áhrif leysa á illkynja frumulínu (hvílblæðilínu K-562). Leitast
var við að finna henlug leysiefni sem ekki hafa áhrif á vöxt illkynja
frumna. Peir leysar sem höfðu lílil áhrif á frumuvöxt voru notaðir til
að leysa fléttuefnin til að meta frumudrepandi áhrif þeirra.
Efniviður og aðferðir: Leysni fléttuefnanna í mismunandi leysum
við mismunandi sýrustig var metin með háþrýstivökvagreiningu.
Virkni leysa og fléttuefna voru könnuð á frumuvöxt K-562. Ahrif
efnanna voru mæld með [3H]-thymidínupptöku sem gefur mæli-
kvarða á fjölda frumna í S fasa.
Niðurstöður: Mesta leysni (+)-usnínsýru var í óþynntu leysunum 2-
fenoxyetanól og DMSO, en þessir leysar eru hins vegar óhentugir í
frumuprófunum. Leysni atranoríns var mest í PEG400. í frumu-
prófunum reyndust própylenglykól, PEG400 og 2-hydroxyprópyl-
þ-cyklodextrín (HPþCD) hafa minnst frumudrepandi áhrif. Atran-
orín hafði ekki virkni á frumlínuna í þeirri þéttni sem það var próf-
að en (+)-usnínsýra sýndi talsverða frumuhemjandi virkni á K-562,
með EDjq gildið 4,7 |xg/ml.
Alyktanir: Niðurstöðurnar sýna að hægt er að auka leysni torleystra
plöntuefna með hjálparleysum eða breytingu á sýrustigi. Prófanir á
áhrifum leysa á frumulínur sýndu að áhrif própylenglykóls, PEG400
og HPþCD voru ekki mikil og benda þessar niðurstöður til að hægt
væri að nota þessa leysa við rannsóknir á virkni torleystra plöntu-
efna á illkynja frumulínur.
V 142 Gerð og skilgreining nýrrar brjóstaþekjufrumulínu
frá sjúklingi með sterka fjölskyldusögu
Agla J.R. Friðriksdóttirl, Þórarinn Guðjónsson1, Margrét Steinarsdóttir2,
Óskar Þ. Jóhannsson^, Helga M. Ögmundsdóttiri
'Rannsóknarstofa Krabbameinsfélags íslands f sameinda- og frumulíffræði,
2Rannsóknastofa Háskólans í meinafræði, 3krabbameinsdeild Landspítala
háskólasjúkrahúss
agla@krabb.is
Inngangur: Arfgengir áhættuþættir gegna mikilvægu hlutverki í
myndun og framþróun brjóstakrabbameins. Um 15% brjóstakrabba-
meinssjúklinga á íslandi hafa sterka fjölskyldusögu og um 8% af
þeim hafa landnemabreytinguna 999del5 í brjóstakrabbameinsgen-
inu BRCA2. Pekjuvefur brjóstkirtils skiptist í innra lag af skautuð-
um kirtilþekjufrumum og ytra lag af vöðvaþekjufrumum. Brjósta-
krabbamein á nánast alltaf upptök sín í kirtilþekjufrumunum. Mik-
ill skortur er á brjóstaþekjufrumulínum frá sjúklingum með sterka
fjölskyldusögu. Pessar frumulínur eru ómetanlegur efniviður til rann-
sókna á frumulíffræði og erfðafræði brjóstakrabbameina. Markmið
þessarar rannsóknar (sem ekki er alveg lokið) er að búa til frumu-
línur úr þekjuvef brjóstakrabbameinssjúklinga með sterka fjölskyldu-
sögu. Eftirfarandi er lýsing á gerð og skilgreiningu frumulínunnar
A163.
Efniviður og aðferðir: Vefjabiti var fenginn úr brjóstaæxli sjúklings
með sterka fjölskyldusögu en ekki með 999del5 stökkbreytinguna.
Kirtilþekjufrumur voru einangraðar frá frumræktum með sértækum
mótefnum gegn yfirborðsviðtökum á mótefnasúlu (miniMACS).
Frumurnar voru gerðar ódauðlegar með innskoti á retrógenaferju,
sem skráir fyrir human papilloma veiru-16 æxlisgenunum E6 og E7.
Niðurstöður: Frumulínan A163 hefur nú verið í rækt í tvö ár. í
fyrstu sýndi hún hefðbundna svipgerð kirtilþekju og snertitálmun í
tvívíðum ræktum. Mótefnalitunin sýndi jákvæða svörun gegn sér-
tækum brjóstaþekjukennipróteinum. Eftir að frumulínan hafði ver-
ið ræktuð í nokkurn tíma fóru að koma fram tvenns konar svipgerð-
ir af frumum. Þessi munur var bæði útlitslegur og einnig var munur
á próteintjáningu þessara tveggja frumuhópa. Próteintjáning þess-
ara frumurækta sýndi bæði kirtilþekju- og vöðvaþekjusérhæfingu
sem benti til að innan frumulínunnar væri að finna frumur með
stofnfrumueiginleika.
Ályktanir: Áðurnefndur stofnfrumueiginleiki frumulínunnar A163
gerir hana að áhugaverðum efnivið til rannsókna á frumusérhæf-
ingu í brjóstkirtli og myndun brjóstakrabbameina.
V 143 Notkun niðurbrotsrannsókna til að rannsaka
sýklódextrínfléttur lyfja
Már Másson, Kristján Matthíasson, Þorsteinn Loftsson
Lyfjafræðideild HÍ
mmasson@hi.is
Inngangur: Niðurbrotsrannsóknir eru ein af mörgum aðferðum til
að meta stöðugleika sýklódextrfnfléttna. Við höfum rannsakað niður-
brot nokkurra lyfja í sýklódextrínlausnum. Sérstök áhersla var lögð
á að kanna notagildi þessarar aðferðar til að ákvarða stöðugleika-
stuðul (Kc) fyrir sýklódextrínfléttur og einnig hvaða þættir hafa
áhrif til að auka eða draga úr notagildi þessarar aðferðar.
Efniviður og aðferðir: Venjulega aðferðin fyrir niðurbrotsrann-
sóknir er sem hér segir: 15uL af metanól stofnlausn af lyfinu er bætt
út í glas sem inniheldur l,5mL af stuðpúðaðri sýklódextrínlausn eða
hreinum stuðpúða, sem er haldið við fast hitastig með hitastýrandi
grind. Með jöfnu millibili eru tekin sýni úr Iausnunum og þau greind
með HPLC. Fyrstu gráðu hraðafastarnir (kobs eða k0) má fá með
línulegri nálgun, af náttúrulegum logariþma HPLC topphæðarinn-
ar á móti tíma.
Niðurstöður: Niðurbrot klórambúsíls og indómetasíns var mælt við
mismunandi sýklódextrínstyrk, pH og jónstyrk. Sýklódextrínfléttun
hlífir lyfjunum við niðurbroti af völdum vatnsrofs. Við ákveðnar að-
stæður sést allt að 100-föld aukning stöðugleika lyfjanna. Ólínulegar
aðferðir eru betri en línulegar aðferðir þegar niðurbrotsgögn eru
notuð til að ákvarða Kc og kc. Aðferðin er best þegar kc/k(| er lítil tala
en er ekki eins nákvæm þegar þetta gildi nálgast einn. Nákvæmnin í
ákvörðun á þessum föstum er meiri í tilviki klórambúsíls þar sem
niðurbrotið er af fyrstu gráðu og ekki háð pH. Sýklódextrínfléttun
virðist ekki hafa áhrif hvarfgang en verndandi áhrif sýklódextrín-
fléttunarinnar er háð jónun lyfjanna og ríkjandi hvarfgangi.
102 LÆKNABLAÐIÐ / FYLGIRIT 47 2002/88