Læknablaðið : fylgirit - 01.12.2002, Síða 108

I ÁGRIP VEGGSPJALDA / XI. VÍSINDARÁÐSTEFNA HÍ
V 159 Breytingar í p53 og BRCA2 genum í stórum óvöldum
hópi brjóstakrabbameinssjúklinga
Sigfríður Guðlaugsdóttir1, Hólmfríöur Hilmarsdóttir1, Jón Gunnlaugur
Jónasson2-4, Baldur Sigfússon-', Laufey Tryggvadóttú-, Helga M. Ögmunds-
dóttir1-4, Jórunn Erla Eyfjörð1-4
1 Rannsóknarstofa Krabbameinsfélags íslands í sameinda- og frumulíffræði,
2Krabbameinsskrá, 3Leitarstöð Krabbameinsfélags íslands, 4Háskóli Islands
jorunn@krabb.is
Inngangur: Talið hefur verið að stökkbreytingar í p53 geni séu
nauðsynlegt skref í æxlisþróun hjá arfberum BRCA kímlínubreyt-
inga. Fyrri rannsóknir okkar og annarra hafa sýnt hærri tíðni p53
stökkbreytinga í æxlum BRCA arfbera en þeirra sem ekki hafa slík-
ar breytingar. Dreifing stökkbreytinga innan p53 gensins virðist
einnig ólík. Langflestar p53 stökkbreytingar í brjóstaæxlum finnast
á svokölluðum hotspot svæðum innan gensins. í BRCA arfberum
virðist dreifingin önnur.
Efniviður og aðferðir: Sýni úr 1283 brjóstakrabbameinsæxlum
voru skoðuð með tilliti til stökkbreytinga í BRCA2 og p53 genum
auk p53 próteinlitunar. Landnemabreyting 999del5 í BRCA2 var
greind með PCR og rafdrætti. Stökkbreytingar í táknröðum 5-8 í
p53 geninu voru greindar með CDGE og þær staðfestar með rað-
greiningu. Að auki voru allar táknraðir p53 raðgreindar í sýnum
með BRCA2 kímlínubreytingu (n=87).
Niðurstöður og ályktanir: Aukin tíðni p53 stökkbreytinga fannst í
brjóstaæxlum arfbera BRCA2 kímlínubreytingar miðað við þá sem
ekki hafa breytinguna. Munurinn er þó ekki tölfræðilega marktæk-
ur. Raðgreining á öllu p53 geninu bætti aðeins við þremur stökk-
breytingum í BRCA2 arfberum. Marktækt fleiri p53 stökkbreyting-
ar fundust á non-hotspot svæðum hjá BRCA2 arfberum en í heildar-
hópnum. Dreifing p53 stökkbreytinganna var hins vegar eins hjá
heildarhópnum og þeim sem höfðu sterka fjölskyldusögu um brjósta-
krabbamein en voru ekki BRCA2 arfberar. Þessar niðurstöður
benda til að „vægari“ breytingar í p53 geni geti leitt til æxlismynd-
unar í BRCA2 arfberum en í einstaklingum án BRCA kímlínu-
breytinga. P53 breytingar í æxlisvef tengdust stigun æxla þannig að
þær greindust oftar í lengra gengnum æxlum.
V 160 Ræktun á riðuþolnu sauðfé
Stefanía Porgeirsdóttir1, Steinunn Jóhannsdóttir1. Sigurður Sigurðarson2,
Astríður Pálsdóttir1
'Tilraunastöð HÍ í meinafræði og 2rannsóknadeild dýrasjúkdóma að Keldum
steinaj@hi.is
Inngangur: Sauðfé er misnæmt fyrir riðu eftir arfgerð príongensins.
Sauðfé með arfgerðina AFIQ (táknar 136,154 ogl71) virðist hafa
vernd gegn riðu en sauðfé með arfgerðina VRQ er mjög næmt fyrir
riðu. Pað hefur einnig sýnt sig að sauðfé sem er með sjaldgæfan
breytileika í tákna 151(R/C) hefur aldrei greinst með riðu. Bærinn
Hjarðarfell á Snæfellsnesi er á riðulausu svæði og selur fé til fjár-
skipta á riðubæi. Á Hjarðarfelli er óvenju hátt hlutfall af sauðfé
með þessar hagstæðu arfgerðir og stefnir bóndinn þar að því að
auka tíðni þessara hagstæðu arfgerða en útrýma áhættuarfgerðinni
úr hjörðinni og byggja þannig upp riðuþolinn stofn til að nýta í frek-
ari kynbótum. Markmiðið er að nota þennan stofn til fjárskipta á
riðubæi eftir riðufaraldur.
Efniviður og aðferðir: Blóðsýni úr 74 kindum voru tekin, DNA var
einangrað og príongenið magnað upp. Síðan voru skerðiensím not-
uð til að greina breytileika í táknum 136,151 og 154. Tíðni mismun-
andi arfgerða var skoðuð og borin saman við fyrri athuganir á þess-
ari hjörð.
Helstu niðurstöður og ályktanin Af þessum 74 kindum voru 11 með
valín í tákna 136 (14,86%), átta með histidín í tákna 154 (10,81%)
og sjö með cystein í tákna 151 (9,46%), þar af var ein kind arfhrein
um cystein (C/C). Fyrri rannsókn frá 1998 á 40 kindum sýndi aðeins
lægra hlutfall áhættuarfgerðar í hjörðinni (10%) en þó nokkuð
hærra hlutfall verndandi arfgerða (37,5% með H-154 og 20% með
C-151). Þessar niðurstöður benda til að tíðni ákveðinna arfgerða
innan einnar hjarðar geti breyst á skömmum tíma.
V 161 Leit að einkennalausum smitberum riðu. Rannsókn
á sambandi arfgerða príongensins og uppsöfnunar
riðusmitefnis
Stefanía Þorgeirsdóttir1, Guðmundur Georgsson1, Eyjólfur Reynissoni,
Sigurður Sigurðarson2, Ástríður Pálsdóttir1
■Tilraunastöö HÍ í meinafræöi og 2rannsóknadeild dýrasjúkdóma að Keldum
stef@hi.is
Inngangur: Rannsóknir okkar á basabreytileika innan príongensins
(PrP) í íslensku sauðfé hafa sýnt að arfgerðin VRQ er tengd auknu
næmi fyrir riðusmili, en AHQ arfgerðin virðist bera í sér verndandi
eiginleika (Porgeirsdóttir, et al. J Gen Virol 1999; 80: 2527-34).
Markmið þessarar rannsóknar var meðal annars að athuga hvort
einkennalausir smitberar riðu fyndust meðal þeirra kinda sem bæru
verndandi arfgerð hvað varðar riðunæmi.
Efniviður og aðferðir: Sýni úr einni riðuhjörð (n=65) voru greind
með tilliti til PrP arfgerðar (skerðibútagreining, bræðslugel og rað-
greining) og riðusmits (vefjameinafræði og ónæmislitun/blottun
fyrir PrPSc).
Helstu niðurstöðun Fimm kindur, tveggja til þriggja ára, voru með
klínísk einkenni riðu auk einkennandi vefjaskemmda í heila, en merki
um sýkingu greindust í 25 af 60 einkennalausum kindum með ein-
hverri af ofantöldum aðferðum, en þær kindur voru á aldrinum 1-10
ára. Riðusmitefnið (PrPSc) fannst síðan í 23 þeirra með ónæmislitun,
en 19 með ónæmisblottun (ein ekki prófuð). Tíðni áhættuarfgerðar
reyndist óvenjuhá innan þessarar hjarðar, 53,8% borið saman við 15-
20% almennt, en meðal kinda með staðfesta sýkingu var tíðnin enn
hærri, 80% meðal klínísk jákvæðra og86,4% af hinum einkennalausu.
Sjaldgæfur breytileiki í tákna 151 (R151C) fannst einnig í óvenjuhárri
tíðni, 24,5%, en aðeins í einni kind með riðusmitefni. Engin þeirra
kinda sem reyndust PrPSc jákvæðar báru hins vegar AHQ arfgerðina
(Þorgeirsdóttir, et al. Arch Virol 2002; 147:709-22).
Ályktanir: Niðurstöður okkar benda ekki til að íslenskar kindur
með AHQ arfgerð séu einkennalausir smitberar riðu og teljum við
óhætt að mæla með fjölgun þeirra með kynbótum til varnar riðu-
smiti. Einnig er mikilvægt að draga úr tíðni áhættuarfgerðarinnar,
VRQ, einkum á svæðum þar sem riða er landlæg.
108 LÆKNABLAÐIÐ / FYLGIRIT 47 2002/88