Tímarit Máls og menningar - 01.12.1940, Blaðsíða 56

238
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Mikilvægt atriði að því er snertir hinn hagnýta þátt siðfræð-
innar er þetta: Nordal .viðurkennir, að tilvera annars lifs sé að
svo komnu máli aðeins tilgáta, að vísu ýmsum líkindum studd,
en þó ósönnuð með öllu. Samt kveðst hann vera sannfærður um,
að lil sé hf eftir dauðann, og byggir þá sannfæringu sína með-
al annars á þvi, að þeim farnist jafnan vel, sem gerir ráð fyr-
ir möguleika annars lífs og hagar líferni sínu í samræmi við
þennan möguleika, þvi að óliklegt sé, að sjónarmið, sem væri
hlekking tóm, leiddi til aukins velfarnaðar. Trú sína á annað líf
byggir Nordal þó — að mér skilst — aðallega á þessu, sem hann
kallar „andlega reynslu“. Um hana segir hann á 143. bls.: „And-
leg reynsla er mér ekki einungis veruleiki, heldur verulegust af
öllum veruleika."
Nordal ber mikla virðingu fyrir mannlegri skynsemi, eins langt
og hún nær. „Þó að þessi skynsemi okkar sé ekki nema dauf
týra i alheiminum, er það skylda okkar að láta hana lýsa okk-
ur eins langt og hún nær“ (25. bls.). Hann bendir á það, að
skynsemin nái að vísu skammt, en telur þó, að ekki séu öll
sund lokuð handan hennar. Þar taki við trúarbrögðin, eða hin
andlega reynsla. „Það er ekki lilutverk trúarbragðanna, að bæla
niður vil okkar og þekkingu, lieldur að taka þar við, sem þekk-
ingin nær ekki til. Trúarbrögðin eiga að vera á undan skyn-
seminni, en ekki á eftir lienni“ (26. bls.). Á 148. hls. segir svo:
„En ég á bágt með að láta mér skiljast, að nokkur maður nenni
að .... afneita nokkurri glætu af skynsemi, án þess að hafa
fengið eitthvað öruggara i staðinn." Ég held, að það sé engin
fölsun, þó að þessi orð í sínu sambandi séu skilin þannig, að
„andleg reynsla" eða „religion“ geti verið öruggari leiðarvísir
ti! þekkingar en skynsemin sjálf.
Bók Nordals er í rauninni ekki deilurit. Þó teluir liann til
allítarlegrar gagnrýni tvo flokka manna: prestana og efnis-
byggjumennina. Prestana sakar hann um það, að þeir láti við-
gangast, að kristnin sé að kulna út meðal almennings, neisti
lieilags anda að kafna í ösku útbrunninna kenninga og siða.
Þeir geri of lítið að þvi að glæða lifandi, trúarlíf. En grundvall-
arafstöðu sinni til þessara mála lýsir hann svo: „Ég er ekki
eins fullviss um neinn hlut og það, að lifandi trúarlíf, i lirein-
asta skilningi þess orðs, sé liið æðsta hnoss, sem nokkur mað-
ur getur öðlazt.“ — Sjónarmið það, sem hér er lagt til grund-
vallar gagnrýni á kirkju og klerkastétt, snertir engan streng í
sálu þess, er þetta ritar.
Með orðinu efnishyggjumönnum á Nordal ekki við allan þann
fjölda manna, sem hefur hugann fastan við jarðneska muni, „held-