Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1940, Blaðsíða 59

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1940, Blaðsíða 59
TÍMARIT MÁLS OG MENNIXGAR 241 ur eftir þessari afstöðu sinni, sem er honum algild og eðli hans samkvæm, en ekki hinni „tækifærissinnuðu“ hráðabirgðaafstöðu, sem þröngvað er upp á hann af andstæðingnum um nokkurt skeið, en hlýtur að vera lokið um leið og andstæðingurinn er úr sögunni — þegar afnumin hefur verið stéttaskipting þjóðfé- lagsins. En ef þessari kröfu væri fullnægt, þá myndi viðleitni efnishyggjumannsins til þjóðfélagsumbóta vera tryggður skjótur og auðunninn sigur, því að þorri mannkynsins myndi þá slást til fylgis við hann og skipulagshreytingin gerast með friðsam- legum hætti. Svo ljósar eru röksemdir hans, svo heilbrigð sið- fræði hans, svo mannúðlegt, réttlátt, fagurt og skynsamlegt það þjóðfélag, sem hann boðar og telur sig hafa visindaleg rök fyrir, að framkvæmanlegt sé. ÖIl von andstæðingsins um að fá borgið völdum sínum og forréttindum er því við það bundin, að takast megi að villa heimildir á kenningum efnishyggjumannsins og fyrirætlunum, en gera hann sjálfan að höfuðóvini þjóðfélags- ins og erkifjanda allra dyggða í vitund þorra manna. Og þetta hefur tekizt svo vel, að jafnvel þeim fáu mönnum, sem hafa full- an vilja á því að dæma efnishyggjumanninn af sanngirni, þótt þeir séu honum ekki i öllu samdóma, er gert mjög erfitt fyrir mn réttan skilning á honum. Hversu margir eru til dæmis þeir, utan hóps efnishyggjumanna sjálfra, sem kunna einhver skil á díalektiskri efnishyggju og vita, í hverju hún er hinni eldri efnis- hyggju frábrugðin? Það kann að stafa af óljósum hugmyndum i þessu efni, þegar menn, sem vilja ekkert heldur en vera sanngjarnir, slá allri efnishyggju í einn bálk og kalla úrelta heimsskoðun (160. bls.), þvi að það á vissulega aðeins við um liina eldri efnishyggju. Hin díalektiska efnishyggja hefur ekki verið afsönnuð vísinda- lega. Það er á misskilningi byggt, þegar sagt er, að efnið sé farið að nálgast það ískyggilega að vera andlegt (29. bls.), þó að benda megi á, að sumir eðlisfræðingar hafi sagt eitthvað svipað i misjafnlega mikilli alvöru. En slikt er þá ekki annað en heimspekileg ályktun þessara eðlisfræðinga, sem engan getur skuldbundið. Rétt er það lijá Nordal, að efni nútímavísinda er ekki lengur efni i hinum grófgerðari skilningi 19. aldarinnar (29. bls.). En þetta efni 19. aldarinnar, sem menn vissu, að gert var af aðgreindum frumeindum og jafnvel að mestum hluta rúm- taks síns af tómu rúmi, var ekki heldur efni í hinum ennþá grófgerðari skilningi miðaldanna, því að þá var allt efni síheill lcökkur. Samt var efnið engu andlegra á 19. öld en miðöldum, og eins er það sízt andlegra nú en á 19. öld. Hugmyndir vorar um efnið eru orðnar nákvæmari og sannari. Það er allt og sumt.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.