Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1940, Blaðsíða 64

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1940, Blaðsíða 64
246 TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR Þannig fer t. d., þegar Þórbergur segir frá Baðstofunni. Hann lætur sér ekki nægja aÖ iýsa allri húsaskipun nieð visindalegri nákvæmni, heldur þarf hann að rifja upp sögur margra manna, sem þar liöfðu búið áður, og slítur þar með allan söguþráð, gleymir meira að segja sinni eigin persónu og kemur með ævi- sögu Eiríks á Brúnum alla í heild. En h.ví skyldi honum vera það of gott? Þessir frjálsu sprettir verða oft allra skennntileg- astir, sagan af Eiríki, eins og Þórbergur segir hana þarna, ein- hver listrænasti og snjallasti kaflinn i allri bókinni. Eftir þessar almennu hugleiðingar og aðfinnslur, sem geta verið skiptar skoðanir um, vil ég víkja að sjólfu innilialdi þessa vcrks. Þó að það virðist hið ytra laust i sniðum og með tals- verðum útúrdúrum, er það engu að síður hið innra samfelld heild. í íslenzkum aðli réðu draumórarnir, ástin og rómantikin lögum og lofum. Hér er það þekkingarþráin, sem alls staðar situr í fyrirrúmi. Iiöfuðpersónan er Þórbergur sjálfur. Hann er ofvitinn, sem kemur fram úr ókynnum ímyndunarheims bernsk- unnar og leitar skilnings á umhverfi sínu og tilverunni allri,. skýringa ó hverju fyrirbrigði, sem átti sér oft hinar kynleguslu myndir í hugsun lians sjálfs. Metnaður hans er að öðlast vizku og þekkingu. í upphafi Ofvitans lýsir hann því, hvaða liugmynd- ir liann gérði sér um lærdóm og menntun. Það er varla furða, þótt skólavistin í Kennaraskólanum samsvaraði ekki þeim liug- myndum, enda varð Þórbergur fyrir sárum vonbrigðum. Engar námsbækur megnuðu að svala þekkingarþrá hans. -Hann hafði þegar hugsað öll efni dýpra og frumlegar. Hann vildi alls stað- ar sjá inn að kjarna hlutanna, finna fastan grundvöll i til- verunni, komast niður á bera klöpp fastrar lífsskoðunar. Ofvit- inn er i rauninni lýsing á því, hvernig Þórbergur reynir að sveigja lif sitt i fasta stefnu, undir vald hugsunarinnar og vilj- ans. Verður hann oft að beita liörðu við sjálfan sig, semja sér strangar lifsreglur, byrja aftur og aftur á nýjan leik, þegar freist- ingar holdsins liafa brotið þær allar niður, og viljinn reynzt istöðulaus. En í samfélag við Þórberg skipa sér í Ofvitanum aðr- ar ístöðulausar sálir, sem þó allar eru i liinni sönm leit og hann. Þær eru allar að reyna að finna sjálfri sér mótun og form, glíma við ásti'íður, sem bera þær langt úr leið, heyja bar- áttu við óstöðuglyndi, sem ætlar ævi þeirra að verða allri i mol- um, en aftur og aftur falla þær i tálsnörur við veginn, jafnvel Þórbergur sjálfur, sem beitir þó ströngustum aga við sjálfan sig. Þessi þrá til að öðlast þekkingu, brjóta alla hluti til mergjar, móta sjálfan sig, verða hugsandi frjáls og sjálfstæð vera, er hinn þungi samfelldi nndirstraumur í allri bókinni. En jafn-
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.