Tímarit Máls og menningar - 01.12.1940, Side 66

248
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
álít, að kynslóð okkar sé allt of merkileg gagnvart liví, þótt
áberandi séu áhrif frá öndvegishöfundum okkar i verkum upp-
vaxandi kynslóðar. Áhrif Laxness á yngri skáldsagnaliöfunda eru
svo eðlileg sem frekast má vera hjá hverjum þeim, sem setui'
sér liátt mark um glæsilega framsetningu. Með fullkomnari þroska
vaxa höfundarnir frá stælingunni, ná sinum persónulega stíl,
þar sem fyrirmynd meistarans er ekki lengur eins og i kekkj-
um í brauðinu, heldur súrdeigið, er sýrir liað allt. Mér þykir
ekki ósennilegt, að við samningu þessarar siigu liafi Guðmund-
ur Daníelsson sett sér það markmið að þurrka Laxness með
öllu af höndum sér. Og það er líklega þess vegna, að þetta
verður hans lélegasta bók. Þvi að þrátt fyrir mikinn dugnað
virðist Guðmundur enn ekki vera nægilega þroskaður til að standa
einn, og um leið og hann sleppir Laxness, þá þrífur liann í
nafna sinn Hagalín. Þá rifjast það lika upp fyrir manni, að
það eru ekki full tvö ár siðan, að aðgangurinn var mestur með
Sturlu i Vogum, og óneitanlega er það dálilið freistandi fyrir
framgjarna höfunda, sem hafa takmarkaðan frumleika en mik-
ið jirek til að sitja við skrifborð 'og sveifla pennanum, að ganga
á lagið, þegar sýnt er, að ekki þarf annað til að ná fullkomn-
ustu viðurkenningu máttarválda þjóðfélagsins en samsafn eins
og Sturla i Vogum. Víst er um það, að þessi saga er greinileg
eftirmynd Sturlu, hér um bil eins löng, nákvæmlega eins' vitlaus
og ennþá verr sögð. Áhrifin eru mjög greinileg á allan frásagn-
armátann og byggingu og efnisval, ógurlega langir kaflar um
smáatriði, sem lítið eða ekkert koma sögunni við, ekkert rök-
rænt samband milli atburðahlekkjanna, þetta eru allt tilviljana-
sambönd, gripið til váveiflegra atburða til þess' að reyna að
þvinga fram áhrif, en engin viðleitni ‘ til að sýna dýpt lífsör-
laganna í hinum hversdagslegu atburðum, stælingin gengur meira
að segja svo langt, að hér er það mannýgt graðneyti, sem lát-
ið er leika örlagarikt hlutverk í sögunni, alveg eins og í Sturlu
i Vogum. (Það eru meiri nautin þetta á Vestfjörðunum.)
Þrátt fyrir galla þessarar hókar, lief ég trú á því, að Guð-
mundur geti orðið góður rithöfundur. Hann er duglegur, tölu-
vert hugkvæmur og hefur greinilega hæfileika til að setja mál
sitt fjörlega fram. En hann skortir alvöru i slarfi sinu, viðleitni
til að gera hlutina sem bezt úr garði; hann skortir ásetning til
að setja sjálfan sig inn i það, hvaða kröfur ber að gera til
skáldverka. Þótt máttarvöld Jijóðfélagsins segi hvítt það, sem
svart er í hókmenntalegum efnum, og leggi kapp á að koma sér
upp gerfibókmenntum með gerfiskáldum, þá er Guðmundur Dan-
ielsson of hraustlegur maður til þess, að hann eigi umsvifalaust