Tímarit Máls og menningar - 01.12.1941, Blaðsíða 9
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
215
ingu, á við forsetninguna, en ekki sögnina í orðasam-
bandinu, rennur það samanvið hana í hugsun og fram-
burði, svoað úr verður eitt orð með aðalálierzlu á at-
viksorðsliðnum eða fyrri samstöfu hans, en forsetning-
arliðurinn missir aðaláherzlu. Þannig saman runnin
stýra þau falli orðsins eða orðanna, sem þau eiga við
í setningunni.
Þegar þannig stendur á um samband atviksorðsins
og forsetningarinnar, skal rita þau sem eitt orð vœri:
Hann gekk afturfyrir konunginn.
í þessari setningu á atviksorðið aftur við forsetning-
una fyrir og bæði eru staðarlegs eðlis, atvikorðið stað-
aratviksorð og forsetningin staðarforsetning og bæði
með hreyfingarmerkingu.
En þegar atviksorðið á við sögnina í orðasamband-
inu, en ekki forsetninguna, þá er þeim yfirleitt haldið
frágreindum í hugsun og framburði, hafa livort um
sig að jafnaði sjálfstæða áherzlu, og forsetningin er
ein um að stýra falli orðsins eða orðanna, sem hún á
við í setningunni.
Þegar þannig er ástatt um samband atviksorðsins og
forsetningarinnar, skal ekki slengja þeim saman í rit-
máli, lieldur skrái þau sundurlaus: Hann gekk aftur
fyrir konunginn.1)
Hér á atviksorðið aftur ekki við forsetninguna fyrir,
heldur við sögnina gekk og er hér ekki staðaratviksorð
með hreyfingarmerkingu, heldur tíðaratviksorð án
hreyfingarmerkingar, en forsetningin er eftir sem áð-
ur staðarforsetning með hreyfingu.
II.
Hér skulu nú sýnd nokkur algeng dæmi tilað skýra
og skráfesta umrætt lögmál lítið eitt frekar.
1) Leturbreytingarnar tákna: Þau orð eiga saman i setning-
unni, sem einkenntl eru með samskonar leturbreytingu.